Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to choroba centralnej części siatkówki oka, która odpowiada za ostre widzenie i rozróżnianie kolorów. Metody leczenia (a raczej ich brak) w medycynie konwencjonalnej spowodowały, że zainteresowałem się tym tematem zwłaszcza, że złożoność tej choroby, proces jej powstawania łączy się z wieloma innymi czynnikami pobocznymi. Dlatego po przeczytaniu całego mojego artykułu najprawdopodobniej dojdziesz do wniosku, że przeważnie jeśli nie jesteś kobietą po menopauzie to musisz/musiałeś czy musiałaś prowadzić niewłaściwy tryb życia, doprowadzając tym samym między innymi do stanów chorobowych w oku  (genetyka w przypadku powstawania tego schorzenia ma niewielkie znaczenie). Zresztą…sam/sama zobaczysz po przeczytaniu mojego najdłuższego i najbardziej pracochłonnego artykułu opublikowanego na tym blogu, na bazie najważniejszych z 40 tysięcy badań medycznych, które musiałem przerobić by móc  z nich wyłuszczyć najistotniejsze kwestie i podsumować je w jednym miejscu. Nie chciałbym, abyś się przestraszył/przestraszyła wielością skrótów myślowych i niezrozumiałymi dla laika ścieżkami sygnałowymi(biochemia i funkcjonowanie komórki na poziomie molekularnym to moja pasja) bo niestety dokładne „podręcznikowe” objaśnienie wszystkich kwestii, nazewnictw w takim artykule wymagałoby wydania grubego tomu książki, a nie „jedynie”  napisania artykułu…weź to proszę pod uwagę. Naturalnie i tak duża objętość tekstu w artykule będzie najprawdopodobniej wymagała rozłożenia czytania go w czasie, bowiem samo jego przeczytanie to dobre 4-8godzin. Jednakże liczę, że okaże się on na tyle interesujący, że przeczytasz go w całości. Powodzenia! PS: mój komentarz podsumowujący znajdziesz na samym końcu.

Choroby i schorzenia towarzyszące zwyrodnieniu plamki żółtej (AMD)

• Część osób z AMD może mieć chorobę Besta. ¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10798642
• Bardzo często AMD wiąże się z Alzheimerem (spory odsetek osób z jednej czy też z drugiej grupy ma obydwie choroby) ²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26738356
• Osoby we wczesnej fazie AMD mają zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. ³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19592102
• U osób z tą chorobą jest zwiększona ilość przypadków niedoczynności tarczycy (wcale mnie to nie dziwi, zapewne przez zwiększone stany zapalne) ⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22577773
• Utrata słuchu jest dość częstym problemem u osób z AMD ⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21205373
• Osoby ze zwyrodnieniem plamki żółtej które już nie widzą, mają wysokie ciśnienie w głowie oraz ograniczony przepływ krwii w tym rejonie organizmu. ⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6145300
• Częściej występuje u ludzi z chorobą wieńcową ⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27159771
• Osoby z AMD mają problem z rozróżnianiem i identyfikacją węchową/zapachową ⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25871947
• Osoby z AMD z nadciśnieniem mają zmniejszony przepływ krwi naczyniówkowej niż osoby bez nadciśnienia. ⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16488959
• Osoby z AMD mokrym mają wysokie ryzyko zakrzepów/zatorów ¹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25633305
• Utrata słuchu w w tej chorobie może mieć związek z melaniną obecną w narządach słuchu jak i wzroku. ¹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27195086
• Bardzo ciekawa praca stwierdzająca współwystępowanie syndromu metabolicznego z AMD ¹²⁾sci-hub.hk/10.1016/j.diabres.2016.01.016
• Do geograficznej atrofi dochodzi po 5-6 latach u osób z dużymi druzami i hiperpigmentacją plamki lub po ok.2.5roku w przypadku hipopigmentacji. ¹³⁾sci-hub.hk/10.1002/path.4266
• Osoby z suchym typem omawianej choroby mają wyższe ryzyko zaburzeń kognitywnych i zachorowania na demencję starczą. ¹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24370621
• Osoby z suchym typem omawianej choroby mają wyższe ryzyko zaburzeń kognitywnych i zachorowania na demencję starczą. ¹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24370621
• AMD jest powiązane z większym ryzykiem udaru i krwotoku śródmózgowego. ¹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16847292 ¹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22535267

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) – czynniki zwiększające ryzyko powstania lub pogorszenia choroby

• Spożywanie kwasu linolowego powoduje postępowanie neowaskularyzacji plamki żółtej a sam ten kwas zwiększa poziomy MDA ¹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26923802
• Produkty peroksydacji lipidów zaburzają prawidłową pracę autofagi(redukują jej działanie) przez co zwiększa się poziom lipofuscyny(akumuluje się) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ¹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20059996/
• Wysoki puls może zwiększać ryzyko AMD ²⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23404120
• Zaburzenia proteostazy(homeostaza białek) regulowana przez kolagen typu XVIII może być przyczynią degeneracji komórek nabłonka pigmentu siatkówki i nadmiernego odkładania się białek co prowadzi do neowaskularyzacji siatkówki. ²¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27125427
• Stosowanie beta blokerów zwiększa ryzyko mokrego AMD. ²²⁾sci-hub.hk/10.1016/j.ophtha.2016.10.023
• Niedobory hormonu FSH u kobiet przyczyniają się do powstania i postępowania miękkich druzów(złogów) w AMD. ²³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28910205
• W stwardnieniu rozsianym na skutek infekcji wirusem HHV-6 czy też EBV dochodzi do obniżenia aktywności komórek CD46 w astrocytach. CD46 regulują układ dopełniacza i bez nich dochodzi do nadaktywności tego układu w mózgu. W AMD dzieje się to samo tj.w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki, we wczesnej fazie tej choroby, dochodzi do zmniejszenia ekspresji komórek CD46. Myszy u których dochodzi do braku tych komórek bardzo szybko rozwijają u siebie suchą formę AMD. Zakłada się, że wirus HHV-6 doprowadza do obniżenia poziomu CD46 i hiperaktywizuje układ dopełniacza u osób podatnych na AMD. ²⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29093709
• Zabieg wstrzyknięcia komórek macierzystych w tej chorobie może się skończyć odczepieniem siatkówki oka(po upływie kilku miesięcy od zabiegu) ²⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28902341

• Syntetyki anty-VEGF mogą doprowadzić do wzrostu ciśnienia w gałce ocznej ²⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27046391
• Antybiotyki obniżają działanie enzymu PON1 także należy na to uważać podczas trwania AMD ²⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19577563
• Spożywanie pokarmów o wysokim indeksie glikemicznym może przyczyniać się do zachorowania na AMD. ²⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16600942
• Cytomegalowirus może być czynnikiem ryzyka postępu choroby z typu suchego w typ mokry. ²⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15364212
• Syndrom metaboliczny w tym i wysoki poziom hormonu leptyny(a ten może być takowy w przypadku nadmiaru spożywanych soków owocowych/fruktozy) czy insuliny przyczynia się do neowaskularyzacji i tym samym postępu mokrego typu AMD. Ponadto wysoka leptyna zaburza wrażliwość siatkówki na światło. ³⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25380250
• Siatkówka jest bardzo podatna na stres oksydacyjny czy też wysokie ciśnienie tlenu. Światło UV i (a może zwłaszcza) światło niebieskie promuje powstawanie wolnych rodników – czyli zwiększa stres oksydacyjny w tym rejonie organizmu a to przecież jeden z głównych czynników powstawania tej choroby ³¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15965958³²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3824279/
• Metaloproteinazy 2 i 9 prawdopodobnie przyczyniają się do neowaskularyzacji naczyniówki w AMD. ³³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9761302
• Ciekawa informacja – wysoki poziom fT3(aktywny hormon tarczycy) zwiększa ryzyko rozwinięcia się AMD (nie sprawdzano w tym badaniu fT4). ³⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25903050
• Amyloid beta aktywuje NLRP3 inflamasomy w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki i sugeruje się, że przyczynia się to do patogenezy AMD. ³⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28004443³⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26760997
• Wysoki poziom glukozy jest czynnikiem ryzyka,niski chroni przed powstaniem w/w choroby ³⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18976665
• Czynnikiem zwiększonego ryzyka jest także nadciśnienie, wysoki cholesterol ³⁸⁾sci-hub.tv/10.1007/s11010-013-1908-z
• AIDS zwiększa ryzyko AMD ³⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25769246
• Ekspozycja na światło ultrafioletowe zwiększa ryzyko zachorowania na AMD. ⁴⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25335979
• Stan niedotlenienia to kolejna przyczyna powstawania AMD, i jest zwiększona w czasie wieczornym – kiedy siatkówka jest metabolicznie bardzo pobudzona. ⁴¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24965385
• Zaburzenia autofagii mogą być jednym z czynników patogenezy AMD ⁴²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25955815 ⁴³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23922739
• Nadmierne pobudzenie makrofagów lub mikrogleju może doprowadzić do AMD⁴⁴⁾ ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26193917
• Stres retikulum endoplazmatycznego to kolejna przyczyna AMD ale też i retinopati cukrzycowej. Sugeruje się, że chelatacja żelaza może być dobrą opcją lecznicza stresu retikulum endoplazmatycznego. ⁴⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26133718

• Otyłość jest czynnikiem ryzyka(jednym z wielu) predysponujących do AMD. Sugeruje się zwiększoną konsumpcje antyoksydantów. ⁴⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24679031
• Częste spożywanie aspiryny wiąże się z powstawaniem obu typów AMD. ⁴⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21920607 ⁴⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26049887
• Ekspozycja na pestycydy wpływa(przyczynia się) na powstawanie wczesnej jak i późnej fazy AMD. ⁴⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28886597
• Jedno z badań sugeruje, że zmniejszona ilość nabiału to większe ryzyko późnej postaci AMD. Ogólnie mleko krowie raczej sprzyja stanom zapalnym – bardziej bym z tego badania wywnioskował, że chodzi o wapń i jego ewentualne niedobory które mogą się przyczyniać do pogorszenia stanu w opisywanej chorobie. ⁵⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24502821
• Cukrzyca powoduje zmianę grubości i objętości plamki żółtej. ⁵¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19878106
• Jednym z czynników wywołujących mokrą postać AMD i neowaskularyzację plamki żółtej jest infekcja wirusem cytomegali (CMV). Wirus ten pobudza on makrofagi do wytwarzania czynnika VEGF. ⁵²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22570607
• Dieta o nadmiernej ilości cholesterolu powoduje zwiększony poziom ameloidu beta oraz obniżone poziomy białka antyapoptycznego(czyli chroniącego komórki przed śmiercią) Bcl-2 i zwiększone poziomy białka powodującego śmierć komórkową – Bax. Ponadto obserwuje się druzopodobne złogi i akumulacje cholesterolu w siatkówce oka w królików poddanych takiej diecie. Sugeruje się, że nadmiernie wysokie poziomy utlenionego cholesterolu(jego metabolitów – ogzysterolów) może być problemem, który doprowadza do AMD. ⁵³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21851605
• Połączenie palenia plus picie alkoholu jest silnym synergicznym negatywnym działaniem, które obniża poziomy enzymów antyoksydacyjnych, powodując zniszenia DNA u osób z AMD. ⁵⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22732472
• Osoby z rakiem prostaty mają zwiększone ryzyko zachorowania na AMD(możliwe że chodzi o za wysoki poziom hormonu DHT, gdyż terapia zmniejszająca poziom tego hormonu obniża to ryzyko). ⁵⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28961846
• Osoby z nowotworami mieloproliferacyjnymi(MPN) mają zwiększone ryzyko AMD. ⁵⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28655032
• Tlenek azotu może przyczyniać się do AMD(przy współistnieniu niższych enzymów antyoksydacyjnych i zwiększonej peroksydacji lipidów). ⁵⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12678277
• Dość dziwne by się wydawało, ale zbyt duże spożycie czerwonego mięsa czy nawet drobiu zwiększa ryzyko AMD(bardzo możliwe, że chodzi tutaj o nadmiar żelaza w organizmie czy też zwiększony poziom kwasu moczowego który sprzyja AMD). ⁵⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19234096
• Spożywanie dodatkowych porcji wapnia w postaci suplementu może przyczyniać się do zwiększonego ryzyka zachorowania na AMD. ⁵⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25856252
• Jedna z teorii przyczyn powstawania AMD to zaburzenia receptora tlenowego w oku. I taką teorię wysnuł nie jeden ośrodek badawczy ⁶⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26049822⁶¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24447786
• PPAR alfa to receptory, które przyczyniają się do zwyrodnienia siatkówki gdyż odpowiedzialne są za utylizację lipidów z tego rejonu. Ich zaburzenia przyczyniają się do niedoboru bioenergetycznego i neurodegeneracji. PPAR alfa są można by powiedzieć transporterami lipidów, które ułatwiają transport kwasów tłuszczowych do błon komórkowych i mitochondriów w celu utlenienia i produkcji ATP. ⁶²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29183319
• Dioksyny pobudzają receptor węglowodorów aromatycznych (AhR) który pobudza czynnik VEGF powodując nadmierną angiogenezę w siatkówce. ⁶³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19182260
• Jednym z czynników powodujących nadmierną aktywność VEGF oraz ogólnego niedotlenienia siaktówki mogą być zaburzenia transportu hemoglobiny w nabłonku pigmentu siatkówki. Takie zaburzenia mogą być wywołane np.nadmiarnem płytek krwii czy też nadmiernym pobudzeniem komórek tucznych. ⁶⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19060278
• Częstą infekcją u osób z AMD jest wirus herpes simplex (czyli wirus opryszczki który nie zawsze daje objawy w postaci opryszczki na wardze!). Wirus ten obniża poziomy interferonu gamma, podwyższa TNF alfa i interferonu alfa. ⁶⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18488471
• Jedzenie o wysokim indeksie glikemicznym to czynnik ryzyka zachorowania na tą chorobę. ⁶⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18842800
• W jednym z badań udowodniono, że bakteryjna endotoksyna LPS pobudza cytokiny zapalne IL-6 i 8 co powoduje stan zapalny w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki oka prowadząc do patologi tego obszaru organizmu. ⁶⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19157552
• U osób z nadmiernie pobudzonymi monocytami występuje wysoki poziom cytokiny zapalnej TNF alfa – zwiększa to ryzyko neowaskularyzacji plamki żółtej. ⁶⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15249366
• U myszy białko CD46 jest białkiem aktywującym alternatywną drogę dopełniacza i jest obecne tylko i wyłącznie w w oku. Jego brak prowadzi do dysregulacji układu odpornościowego i nadmiernym odkładaniu się białka dopełniacza C5b-9 w nabłonku pigmentu siatkówki i naczyniówce. U myszy doprowadza to do suchej postaci AMD. ⁶⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27295359
• Sugeruje się, że mikrobiom ma spory wpływ na zdrowie siatkówki oka. Spożywanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym zwiększa poziomy bakterii Firmicutes oraz Clostridia, natomiast o niskim idenksie Bacteroides – Prawidłowa mikrobiota w jelitach to zdecydowanie więcej bacteroides do firmicutes – inaczej dochodzi do nieszczelności śluzówki jelit i stanów zapalnych w różnych rejonach organizmu. Podwyższona populacja bakterii z rodziny Clostridium i Bacilli są związane z wyższym ryzykiem AMD,bacteroides z erysipelotrichi chronią z kolegi przed tą chorobą. ⁷⁰⁾sci-hub.hk/10.1080/19490976.2018.1435247
• Nadmierna otyłość brzuszna zwiększa stany zapalne. Według badań, osoby takie (i z AMD) mają wyższe poziomy markera stanu zapalnego CRP, cytokiny zapalnej IL-6 oraz amyloidu alfa i beta. ⁷¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25683020
• Niebieskie światło przyczynia się do degeneracji plamki żółtej ⁷²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26743754
• Viagra może przyczyniać się do zaburzeń plamki żółtej także nie ryzykowałbym z tym medykamentem ⁷³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27355186
• Miażdzyca to czynnik ryzyka predysponujący do AMD (a miażdzyca przecież może być spowodowana wysoką homocysteiną) ⁷⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1771658/
• Możliwe, że chlamydia pneumoniae może być czynnikiem wywołującym AMD. ⁷⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1771658/
• Stosowanie bifosfonianów(leki hamujące resorbcję kości) przyczynia się do powstania mokrej postaci AMD ⁷⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27163238
• Przewlekła choroba nerek może przyczyniać się do chorób oczu w tym i do AMD. ⁷⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27077127
• Światło zwiększa poziomy MCP-1 i poziomy makrofagów w komórkach nabłonka naczyniówki. ⁷⁸⁾sciencedirect.com/science/article/pii/S0014483515000044?via%3Dihub
• Sugeruje się, że progresja AMD może być spowodowana uprzednią infekcją wirusem CMV czy też Chlamydią pneumoniae przez które zachodzi zjawisko molekularnej mimikry czyli traktowania przez Twój organizm np.komórek pigmentu siatkówki jako wirusa CMV lub właśnie Chlamydii. Wykazano, że ekspozycja komórek nabłonka pigmentu na Chlamydie pneumoniae i makrofagi powoduje wzrost czynnika VEGF oraz cytokiny zapalnej IL-8. ⁷⁹⁾sci-hub.hk/10.3109/08820538.2011.588666 Inne badanie pokazało, że CMV przyczynia się do progresji choroby z jej suchej postaci do mokrej. ⁸⁰⁾sci-hub.hk/10.3109/08820538.2011.588666
• Sugeruje się także chorobę autoimmunologiczną jako patogenezę powstania AMD ⁸¹⁾sci-hub.hk/10.3109/08820538.2011.588666
• Z AMD związane są także autoprzeciwciała – alfabeta krystaliny które obecne są w tkankach ocznych oraz alfa enolaza. ⁸²⁾sci-hub.hk/10.3109/08820538.2011.588666
• Światło o długości fal 400 do 760 nm hamuje aktywność mitochondrialnych dehydrogenaz i zwiększa poziomy wolnych rodników. W AMD komórki zwojowe nie są już chronione przez pigment plamki żółtej także światło te prowadzi do śmierci komórek narządu wzroku. ⁸³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3652603/
• U myszy brak dysmutazy nadtlenkowej MnSOD (SOD2) skutkuje suchą wersją AMD. ⁸⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2952187/
• Dializy i końcowy etap choroby nerek(czyli już bardzo poważna dysfunkcja tego narządu) to wysokie ryzyko AMD – zastanawiam się czy może mieć to związek z pozbywaniem się metali ciężkich – wkońcu przez ten organ i z moczem jest wydalana spora ich ilość, a metale te, to podwyższone ryzyko AMD. ⁸⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26966867
• Polimorfizm GSTM1 (glutation s-transferazy) może być związany z rozwinięciem się AMD. ⁸⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21212706
• Brak lub nieprawidłowo działająca dysmutaza nadtlenkowa SOD2(MnSOD) prowadzi do kumulacji lipofuscyny oraz zgrubienia membrany Brucha a zatem i słabszego transportu składników odżywczych do plamki żółtej/siatkówki oka czy też tlenu. Z kolei niedobór SOD1 prowadzi do akumulacji złogów pod komórkami nabłonka pigmentu siatkówki oraz neowaskularyzacji naczyniówki. ⁸⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3419481/
• Dieta bogata we fruktozę i syndrom metaboliczny przyczyniają się do neowaskularyzacji naczyniówki także należy uważać na to co i ile jjesz oraz na swój ogólny tryb życia. Poprzez nieprawidłową dietę zaburzona jest także ochrona siatkówki przed światłem. ⁸⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25380250
• Nadmiernie podniesiona aktywność hepcydyny może doprowadzać do nagromadzenia się żelaza w tkance ocznej. Jest ona podniesiona na skutek za wysokiej cytokiny IL-6 zwłaszcza w wątrobie. ⁸⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2919496/
• Peroksydacja lipidów aktywuje ścieżkę WNT (poprzez stres oksydacyjny) co przyczynia się do neowaskularyzacji i stanu zapalnego w AMD. ⁹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3017315/
• Operacja zaćmy zwiększa ryzyko późniejszego zachorowania na AMD. ⁹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21144031
• Stres oksydacyjny może nadmiernie pobudzić receptory CB1 i CB2 oraz obniżyć enzym FAAH(hydrolazę amidów kwasów
  tłuszczowych ) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki oka. ⁹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19547718
• Wysokie spożycie soli przyczynia się do stanów zapalnych siatkówki co może być pośrednią przyczyną w AMD. (zresztą wysokie spożycie soli prowadzi też do nadciśnienia co jest także powiązane z tą chorobą) ⁹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27788256
• Problemem są też przeciwciała przeciwko astrocytom – komórką, które utrzymują integralność bariery krew-siatkówka. ⁹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4122127/
• Aktywowane STAT3 w monocytach może przyczynić się do rozwoju neowaskularyzacji naczyniówki. ⁹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27009107
• Mikroglej pobudzany jest przez utlenione białka i tłuszcze oraz przez AGE. Mikroglej w AMD powoduje rozerwanie bariery krew-siatkówka. Nadmiernie pobudzony mikroglej wraz ze stanem zapalnym prowadzi do rozwoju suchej formy AMD. ⁹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4152952/
• Nadczynność tarczycy związana jest ze zwiększonym ryzykiem AMD. ⁹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27716857
• U osób z AMD wykrywane są krążące przeciwciała przeciwko siatkówce. ⁹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15946260
• Malondialdehyd powoduje dysfunkcję autofagi i wytwarzania VEGF w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki ale i nie tylko bo również zaburza połączenia ściśle zatem integralność bariery krew/oko(siatkówka). ⁹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26923802
• Stosowanie(regularne) aspiryny jest związane ze zwiększonym ryzykiem mokrego AMD. ¹⁰⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23337937
• Niebieskie światło z telefonu komórkowego zwiększa poziomy białka apoptycznego(powodującego śmierć komórkową) Bax, kaspazy-3 oraz hamuje białko Bcl-2(chroni przed śmiercią) czy też białko Bcl-xl (jak Bcl-2) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki – powoduje konkretne zniszczenia w tego typu komórkach doprowadzająć także do zmniejszenia się grubości siatkówki i atrofi komórek fotoreceptorowych. ¹⁰¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28184904 Także można powiedzieć, że  białka apoptozy i antyapoptyczne(Bax i Bcl-2) odgrywają ważną rolę w przetrwaniu komórek plamki żółtej w tej chorobie ¹⁰²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21724914
• Całkowite zahamowanie Ahr(receptor węglowodorów aromatycznych) aktywuje neowaskularyzację naczyniówki co napewno ma znaczenie w przypadku mokrego AMD. ¹⁰³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25186463
• Rozwinięcie się AMD może być spowodowane poprzez obniżoną aktywność receptora 2 VEGF (VEGFR-2). ¹⁰⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27162728
• Wysokie poziomy mleczanu a niskie pirogronianu to klasyczny marker zaburzeń mitochondriów i przedstawia słabe funkcje oksydacyjne w AMD. Sugeruje się, że zwiększone poziomy mleczanu mogą być zaangażowane w patogenezę AMD ¹⁰⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25191529
• Nadmierne spożycie witaminy A może prowadzić do wzrostu trans witaminy A (All trans retinol) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. Jest on niezbędny do jej funkcjonowania jednak jego nadmiar może prowadzić do akumulacji lipofuscyny, która jest jednym z problemów patogenezy w AMD zwłaszcza suchej odmianie. Potwierdzono,że nadmiar all trans retinolu ma działanie pro angiogenne. ¹⁰⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25576666
• Jeden z produktów peroksydacji lipidów – carboxyethylpyrrole (CEP) odkłada się w siatkówce osób z AMD. Produkt ten wzburza stany zapalne. ¹⁰⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25184331
• Zaburzenia interferonu beta(jego receptorów) może doprowadzić do neowaskularyzacji w AMD. Jego zwiększenie niweluje mikroglejoze i odpowiedz zapalną makrofagów we wczesnym stadium choroby przez co zmniejsza się wielkość neowaskularyzacji w późniejszej fazie. ¹⁰⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27137488
• Sugeruje się, że chlamydia pneumoniae może przyczyniać się do powstania AMD (wykrywana jest w pewnym mniejszym że tak powiem procencie osób z AMD w ich błonie naczyniówki). ¹⁰⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15909160 ¹¹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23590149
• Obecność w nadmiarze amyloidu beta prowadzi do rozszczelnienia integralności membran mitochondriów co prowadzi do otwarcia kanałów wapniowych w tym rejonie komórki i zwiększenie poziomów cytochromu C . Wytwarzane są cytokiny prozapalne TNF alfa, IL-1alfa, IL-1beta ¹¹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21241801/¹¹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11424194/ ¹¹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15762998/ ale co ciekawe już sama cytokina TNF alfa (nadmiernie pobudzona przez jakiś czynnik) przyczynia się do nadmiernej produkcji amyloidu beta.(robi to za pomocą gamma sekretazy i BACE1 czyli beta sekretazy) ¹¹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15347683/¹¹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17255335/ Inhibitory(blokery) TNF alfa obniżają poziomy białka prekursorowego amyloidu APP jak i sam poziom amyloidu beta.
• Sugeruje się, że amyloid beta możę być odpowiedzialny za transport cholesterolu i homeostazę lipidów. ¹¹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17644432/
• Jedną z możliwości nadmiaru amyloidu beta jest nadekresja białka prekursorowego amyloidu-APP nadmiernie pobudzanego przez beta sekretazę. Akumulacja beta amyloidu w obszarze podsiatkówkowym może przyczyniać się do ok.30% redukcji komórek fotoreceptorów. ¹¹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8225863/
• Amyloid beta odkładając się w rejonach siatkówki powoduje aktywację receptorów TLR4 i między innymi aktywację NFkB, cytokin zapalnych IL-6,8,33 oraz czynnika VEGF i bFGF(czynnik wzrostu fibroblastów). Sugeruje się, że zahamowanie pobudzenia TLR4 może być jedną ze strategi leczniczych w tym schorzeniu. ¹¹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26936827
• Mleko (i ogólnie cały nabiał) ze względu na kazeinę w nim zawartą, przyczynia się do neowaskularyzacji i może przyczyniać się do AMD. ¹¹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4627205/
• MDA(malondialdehyd) powoduje zaburzenia autofagi zwiększając ryzyko AMD. Spożywanie kwasu linolowego przyczynia się do postępowania neowaskularyzacji naczyniówki oraz zwiększa poziomy MDA. (MDA zwiększa czynnik VEGF oraz zaburza działanie połączeń ścisłych). ¹²⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26923802
• Przeładowanie żelazem wykrywa się w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki, membranie brucha i druzach. Twierdzi się, że nadmiar tego pierwiastka prowadzi do patogenezy AMD ¹²¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18040235¹²²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12912686
• Lipaza wątrobowa(LIPC) ,białko przenoszonące estry cholesterolu (CEPT) czy apolipoproteina E (APOE) są zaangażowane w metabolizm lipidów i są związane z patologią AMD. ¹²³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4091411/¹²⁴⁾Seddon et al. (2010)¹²⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4876307/
• Z wiekiem dochodzi do upośledzenia regulatorów pozbywania się cholesterolu – ABCA1 i ABCG1 które są obniżone w makrofagach zarówno u zwierząt jak i ludzi oraz w AMD. Sugeruje się, że kiedy makrofagi akumulują w sobie cholesterol, następuje zmiana ich fenotypu z M1 do M2(M1 to te prozapalne,M2 to te odubowowywujące-przeciwzapalne) i niestety promuje to konwersje z suchej do mokrej formy choroby. Wstrzyknięcie makrofagów typu M2 do zwiększa neowaskularyzację naczyniówki. ¹²⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23562078/¹²⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21447678/¹²⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25704819
• Innym problemem jest tworzenie się przeciwciał przeciwko CEP(carboxyethylpyrrole),substancji wytworzonej z utlenionych lipidów w siatkówce. Powoduje to proces autoimmunizacyjny prowadzący do degeneracji siatkówki. ¹²⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4122127/
• Układ dopełniacza pobudzany jest przez cholesterol, np.czynnik I wykazuje powinowadztwo do kryształków cholesterolu. ¹³⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4091411/
• Cytokina prozapalna IL-6(i jej receptor) przyczyniają się do aktywacji ścieżki zapalnej STAT3 i powodowanie neowaskularyzację naczyniówki. Zablokowanie receptora tej cytokiny hamuje MCP-1,stan zapalny, czynnik VEGF oraz infiltracje makrofagów do komórek naczyniówki. ¹³¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17525280
• W patogenezie AMD dochodzi do degranulacji komórek tucznych co prowadzi do śmierci naczyniówki(jej warstwy naczyń włosowatych) i pigmentu nabłonka siatkówki. Ponadto enzymy proteolityczne uwalniane z komórek tucznych mogą powodować uszkodzenia naczyniówki. ¹³²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26931413

• Zahamowanie utleniania się fosfolipidów w fotoreceptorach to jedna z potencjalnych interwencji leczenia AMD. ¹³³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17563727
• Osoby z AMD mają zwiększone ryzyko krwotoku śródmózgowego/udaru. ¹³⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22535267
• Wraz ze wzrostem MDA prawdopodobnie wzrasta poziom SOD(dysmutazy nadtlenkowej). ¹³⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22067370
• Osoby z AMD mają niższe poziomy hormonu leptyny(odpowiedzialna za uczucie sytości). ¹³⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12724698
• Metaloproteinaza MMP-7 także jest nadmiernie pobudzona w tym schorzeniu(prowadzi to do nadmiernej angiogenezy w AMD). ¹³⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12005165
• We krwi z kolei wykrywane są wyższe poziomy MDA(jeśli jest podwyższony tzn.że jest obecna peroksydacja lipidów) ,ale niższe tlenku azotu. ¹³⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11734513
• Zarówno niedobór jak i nadmiar tlenku azotu (NO) prowadzi do zaburzeń wzroku. iNOS(indukowana syntaza tlenku azotu) to czynnik, który w odpowiedzi na cytokiny zapalne (IL-1 , IL-6 i TNF alfa) produkuje w nadmiarze tlenek azotu doprowadzając do degeneracji nerwów optycznych czy też powodując późniejsze zmiany degeneracyjne siatkówki co w konsekwencji prowadzi do AMD. Sugeruje się, że odpowiednio użyte blokery iNOS lub jego pobudzacze mogą być wykorzystane do leczenia tego schorzenia. ¹³⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11324986
• Większość ludzi z AMD ma choroby przyzębia i u takich osób wykrywane są zmiany zapalne w jamie ustnej. ¹⁴⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22783741
• Występuje problem z przeciwciałami przeciwko siatkówce oka – nie wiadomo jednak czy jest to jeden z głównych powodów powstawania AMD czy tylko dodatkowa korealacja że tak powiem. ¹⁴¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1905796
• Tlenek azotu oraz peroksydacja lipidów obniżają enzymy antyoksydacyjne u osób z tą chorobą. Sugeruje się ich udział w rozwoju tego schorzenia. ¹⁴²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12678277
• Białe światło padające na siatkówkę powoduje zaburzenia integralności(rozwala to połączenie) zewnętrznej bariery krew-siatkówka. Dochodzi do zaburzeń autofagii i śmierci komórkowej(nekrozy) komórek nabłonka pigmentu siatkówki. ¹⁴³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28661040
• Lipopolisacharyd LPS poprzez stymulację cytokin zapalnych IL-6,IL-8,IL-4,interferonu gamma, MCP-1 i przeciwzapalnej cytokiny IL-10 – prowadzi do degeneracji komórek śródbłonka pigmentu siatkówki (LPS jest to substancja,znajdująca się praktycznie na każdej błonie komórkowej bakterii gram ujemnych). ¹⁴⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19157552
• Malondialdehyd(MDA) powoduje dysfunkcje autofagi i wydzielanie się VEGF w pigmencie komórek nabłonka siatkówki. ¹⁴⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26923802
• Amyloid beta działa destrukcyjnie na membrany Brucha i akumuluje się w tym rejonie oraz w nabłonku komórek pigmentowych. To prowadzi do neowaskularyzacji i formowania się membran fibrowaskularnych. ¹⁴⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8604533
• Stres oksydacyjny wzburza metaloproteinazy 1 i 3 w śrudbłonku pigmentu siatkówki co przyczynia się do degradacji kolagenu typu 1. ¹⁴⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19516002
• kwas linolowy aktywuje aktywność genów iNOS i COX-2 przez co następuje produkcja prostaglandyny E2 (PGE2) (substancja zapalna,wywołująca ból) i tlenku azotu w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. Ponadto aktywuje czynnik transkrycyjny NF-kB(aktywuje stany zapalne).
• Niebieskie światło redukuje aktywność metaboliczną komórek nabłonka pigmentu siatkówki, zwiększa wewnątrzkomórkowy poziom wolnych rodników i aktywność białek związanych ze stresem takich jak oksygenazę hemu 1 (HO-1), osteopontyna czy białko szoku cieplnego 27 (Hsp-27) jak i dysmutazę nadtlenkową MnSOD(SOD2). ¹⁴⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19784391
• Obniżona autofagia może doprowadzić do AMD ¹⁴⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18992957/
• Nadmiar IGF-1 prowadzi do odwarstwienia się siatkówki, zaburzeń mikrokrążenia czy też pogrubienia kapilar. ¹⁵⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1508519
• Sugeruje się, że AMD (mokra postać) może być chorobą autoimmunologiczną gdyż występują w niej przeciwciała przeciwko siatkówce jak i także przeciwko zewnątrzkomórkowej macierzy membrany Brucha czy przeciwko druzom. ¹⁵¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4022009/
• Zaburzenia receptorów P2X7 powodują redukcję fagocytozy, zgrubienie membrany Brucha i dysfunkcje nabłonka pigmentu siatkówki. ¹⁵²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28628761
• Zwiększony poziom mleczanu w cytoplazmie komórkowej zwiększa ekspresję czynnika VEGF co powoduje neowaskularyzację w AMD. ¹⁵³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28689265
• Zaćma(katarakta) tzn.operacja tej choroby może przyczyniać się do rozwinięcia AMD lub progresji tej choroby ¹⁵⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25325855/
• Przeciwciała przeciwko fosfotydyloserynie zwiększają ryzyko neowaskularyzacji naczyniówki 44x. ¹⁵⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4992630/#R266
• VEGF-A aktywuje NLRP3 inflamasomy i jest to wystarczające do zapoczątkowania patologi zarówno AMD suchego jak i mokrego. Sugeruje się, że blokery VEGF i cytokiny IL-1beta czy też NLRFP3 inflamasomów zahamują postęp obu form AMD. ¹⁵⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24012762
• Metaloproteinazy powodują rozregulowanie układu naczyń krwionośnych, degeneracje RODS AND CONES w rejonie plamki żółtej siatkówki co prowadzi do zaburzeń ostrości widzenia. Ponadto wysokie poziomy glukozy(czy też jej po prostu zbyt mocne wystrzały w organizmie po zjedzeniu niekorzystnego posiłku) powodują produkcję MMP-9. MMP9 wraz z MMP2 zaburza funkcjonowanie połączeń ścisłych. ¹⁵⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5554853/
• W jednym badaniu podawano szczurom żelazo prawie od młodego wieku. Po ich poćwiartowaniu kiedy miały 20miesięcy(zapewne zdechły już w tym wieku bo to sędziwy wiek dla szczura) sprawdzono akumulację żelaza w siatkówce względem grupy kontrolnej, która żelaza nie dostawała. Siatkówka była przeładowana żelazem(komórki nabłonka pigmentu siatkówki). ¹⁵⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28993186¹⁵⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26275132
• We krwi osób z AMD wykrywa się autoprzeciwciała przeciwko plamce żółtej ¹⁶⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26717306 . Moje pytanie brzmi – dlaczego nie stosuje się jeszcze plazmoferezy u takich pacjentów?(plazmofereza oczyszcza krew z autoprzeciwciał i jest stosowana w wielu przypadkach chorób autoimmunologicznych)
• Spekuluje się, że aluminium może być również problemem w AMD takim samym, jakim jest jego akumulacja w mózgach osob z alzheimerem. ¹⁶¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4362880/
• Kwas linolowy to tłuszcz występujący np.w nabiale – powoduje od pobudzenie iNOS(indukowana syntaza tlenku azotu) oraz COX-2(cyklooksygenaza 2) – 2 czynników, które zwiększają stan zapalny w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki oka. ¹⁶²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17825288
• Jednym z czynników ryzyka zachorowania na AMD może być bakteria chlamydia pneumoniae ¹⁶³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20393111
• W suchej odmianie AMD dochodzi do zgrubienia membrany Brucha oraz odkładaniu się pod nabłonkiem pigmentu siatkówki złogów zwanych druzami, które mogą być twarde lub miękkie. Na dodatek kumulują się lipidy które zaburzają effluks płynów z nabłonka pigmentu siatkówki przez membrane Brucha, co powoduje stres oksydacyjny. Ponadto występuje akumulacja lipofuscyny w nabłonku pigmentu komórek siatkówki co zaburza funkcjonowanie lizosomu i metabolizm cholesterolu. ¹⁶⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3864379/
• Alergia chroni przed AMD (zapewne dlatego, iż alergie to domena nadmiernie pobudzonych limfocytów th2 czyli cytokin przeciwzapalnych) ¹⁶⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24235017
• Im dłuższe karmienie dziecka mlekiem matki tym niższe ryzyko zachorowania na AMD u kobiet. ¹⁶⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23759439
• Długa ekspozycja oka na światło niebieskie czy fioletowe prowadzi do nadmiernego pobudzenia metaloproteinaz(3 i 9). Największe pobudzenie bo aż ponad 4 krotne powodowało światło niebieskie. ¹⁶⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20238014
• 7KCh to prozapalny exosterol który obecny jest kiedy są wysokie poziomy utlenionego cholesterolu LDL. Pobudza on VEGF oraz cytokiny zapalne IL-6 i 8 – może on przyczyniać się do AMD gdyż powiązano go z depozytami liproproteiny w membranie Brucha i w nabłonku pigmentu siatkówki oka. ¹⁶⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20567027
• Klaudyna 19 jest to substancja, która pełni funkcję bariery ludzkiego nabłonka barwnikowego siatkówki i hamuje rozprzestrzenianie się obrzęku występującego w AMD. ¹⁶⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21071746
• Pentraksyna 3 (PTX3) to element wrodzonego układu odpornościowego, który jest pobudzany przez stres oksydacyjny w AMD. Jej brak prowadzi do zwiększonego poziomu C3a, FB(czynnik B układu dopełniacza), C3d. C3a z kolei pobudza wtedy cytokinę zapalną IL-1beta. Stwierdza się, że PT3 hamuje aktywację inflammasomów poprzez regulację czynnika H w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ¹⁷⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27659908
• Komórki tuczne w geograficznej atrofii mogą przyczynić się do dodatkowych zniszczeń. Należy pamiętać, że pobudzony układ dopełniacza stymuluje degranulację (’aktywność’) komórek tucznych. ¹⁷¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3864379/
• Beta sekretaza(BACE1) jak i BACE2 i ich brak/zaburzenia prowadzą do spłycenia warstwy siatkówki, apoptozy jej komórek i redukcji gęstości waskularnej siatkówki jak i także zwiększenia ilości lipofuscyny. Aktywność BACE1 jest najwyższa w neuralnej części siatkówki, natomiast BACE2 w nabłonku pigmentu siatkówki/naczyniówce. Stwierdza się, że stosowanie inhibitorów BACE pogorszy stan osób z AMD i może doprowadzić do AMD. ¹⁷²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22903875
• Lipoproteiny degradowane przez lipaze wątrobową , akumulują się w zewnętrznej siatkówce i w druzach. Może prowadzić to do aktywacji układu dopełniacza i powodować dysfunkcje komórek nabłonka pigmentu siatkówki. ¹⁷³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25205869
• Stosowanie inhibitorów pompy protonowej(leki na refluks) pogarsza halucynacje(jeśli są) w AMD. ¹⁷⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23341015
• AMD to nie tylko nadmiar żelaza ale i również hiperpigmentacja – do której doprowadza to pierwsze. Żelazo doprowadza do melanogenezy. ¹⁷⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25277027
• Żelazo może nadmiernie pobudzić produkcję białka prekursorowego amyloidu (APP). Jako,że amyloid beta to półprodukt proteolizy APP i jest znajdowany w druzach sprawdzono czy żelazo może zwiększać poziomy amyloidu beta w komórkach nabłonka pigmentu oka. Potwierdzono, że faktycznie tak się dzieje. ¹⁷⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25456519
• Wirusy CMV i HSV1 są infekcjami, które współtowarzyszą w chorobie AMD i mogą mieć na nią wpływ. ¹⁷⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26489120
• Choroba Ealesa to choroba związana z nadmierną angiogenezą siatkówki i stanem zapalnym z tym związanym. Problemem jest między innymi nadmiernie wysoka homocysteina. ¹⁷⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23761385
• Zahamowanie VEGF to spore zagrożenie gdyż czynnik ten pełni też funkcje neuroprotekcyjne względem neuronów siatkówki. ¹⁷⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18978936
• Druzy to złogi zawierające cholesterol o żółtym lub białym kolorze – sugeruje się, że powstają ze względu na zaburzenia homeostazy cholesterolu. Wykazano, że niskie poziomy transportera cholesterolu ABCA1 powoduje zwiększenie wewnątrzkomórkowego cholesterolu i jego utlenionych metabolitów. Wykazano także, że wyczerpanie tego transportera w makrofagach prowadzi do zwiększonej retencji cholesterolu w makrofagach i zwiększa neowaskularyzację naczyniówki.
• Syntetyki anty VEGF zwiększają ryzyko geograficznej atrofi ¹⁸⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27716750
• Terapia syntetykami anty VEGF tak naprawdę nie ma końca i z każdym wstrzyknięciem substancji hamującej VEGF istnieje ryzyko uszkodzenia(wkońcu jest to zabieg inwazyjny) czy też odklejenia się siatkówki jak i również pojawienia się geograficznej atrofi czyli najgorszego stadium AMD. ¹⁸¹⁾sci-hub.hk/10.1586/1744666X.2014.950231¹⁸²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29196768
• Obniżone poziomy trombospondyny-1 (TSP-1) w membranie Brucha i naczyniach krwionośnych naczyniówki podczas AMD może doprowadzić do neowaskularyzacji naczyniówki. ¹⁸³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16361667¹⁸⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26062001
• PPAR alfa to receptory które są kluczowe w utrzymaniu przy życiu neuronów siatkówki. Myszy bez tego genu rozwijają degradację siatkówki już w 8 tygodniu życia. Ponadto receptory te są odpowiedzialne za transport lipidów, ułatwiając internalizację kwasów tłuszczowych do błon komórkowych i mitochondriów w celu utlenienie i produkcji ATP.¹⁸⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29183319
• Podawanie leków hamujących cytokinę TNF takich jak np.infliximab jest toksyczne(w za dużych dawkach, czy Twój lekarz jest w stanie określić taka wartość dla Ciebie?tak naprawde to nie możliwe…) i często powoduje stany zapalne w miejscu wstrzyknięcia więc nazwałbym taką interwencje 'o kant d…rozbić’ i wręcz mocno szkodliwą dla pacjentów. ¹⁸⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19996827/ ¹⁸⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22737386/
• Komórki zwojowe siatkówki i ich śmierć powodują zaburzenia wzroku, neuropatie optyczne w tym jaskrę i AMD. Wykazano że do ich patologi przyczyniają się kanały potasowe(różne typy). Wskazno także, że kanały KCA (są to kanały potasowe aktywowane wapniem) są nadmiernie pobudzone i skorygowanie tego problemu może być jedną ze strategii leczniczych ¹⁸⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23732984
• Cytokina zapalna IL-17A pobudza cytokinę IL-1beta w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki poprzez aktywację inflammasomu NLRP3. Jej zahamowanie może mieć działanie lecznicze w AMD. ¹⁸⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26830368
• Produkty peroksydacji lipidów zaburzają prawidłową pracę autofagi(redukują jej działanie) przez co zwiększa się poziom lipofuscyny(akumuluje się) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ¹⁹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20059996/
• GDNF,BDNF i PEDF pobudzają transportery cynku. Także należy je pobudzać,aby przeciwdziałać niedoborom tego najważniejszego minerału w tej chorobie. ¹⁹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18326752
• Ketony także powodują zniszczenia w AMD także dieta tłuszczowa raczej odpada. ¹⁹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5757825/

• Żelazo i jego nagromadzenie w częściach składowych oka jest jednym z mocnych stresorów i przyczyn powstawania AMD. Jednym z mitochondrialnych antyoksydantów jest N-tert-butyl hydxylamine – substancja która podnosi status glutationu, obniża poziomy wewnątrzkomórkowego żelaza i działania antyoksydacyjnie poprawiając status mitochondriów. Sugeruje się, że podwyższenie statusu tej substancji może być przydatne w ochronie funkcjonowania komórek nabłonka pigmentu siatkówki oka w AMD. ¹⁹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17656467

• SIRT1 znajduje się w jądrze nabłonka pigmentu siatkówki, w melanocytach jak i w cytoplazmie komórek nabłonka plamki żółtej czy też komórkach zwojowych, zewnętrznej i wewnętrznej powłoce siatkówki oka. SIRT1 chroni siatkówkę przed uszkodzeniem DNA wywołanym przez stres oksydacyjny jak i również ochrania nerw wzrokowy. Utrata czynnika transkrypcyjnego pobudzającego SIRT1 prowadzi do apoptozy komórek siatkówki u myszy. ¹⁹⁴⁾sci-hub.hk/10.1016/j.exer.2013.07.017
• Komórki Mullera (występują w siatkówce oka) wytwarzają substancje antyoksydacyjne w tym glutation, kwas mlekowy, alanine, metallotioniny, ceruloplazminę. Jednak pod wpływęm uszkodzeń, chronicznego stresu oksydacyjnego lub innych patologi(np.niedotlenienia czy cukrzycy) wytwarzają czynniki proangiogenne takie jak VEGF i FGF. ¹⁹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4457466/
• W mitochondriach komórkowych podczas trwania choroby AMD dochodzi do zaburzenia SIRT(biogeneza i funkcjonowanie było stłumione) oraz SIRT1. Stwierdza się, że zaburzenia tych 2 czynników prowadzą do patologii AMD i stanowi to podstawę do opracowania leków w tym kierunku. ¹⁹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27998274
• Cytokiny zapalne Interferon gamma, TNF alfa i IL-1beta powodują obniżoną ekspresję kluczowych genów zaangażowanych w cykl widzenia, morfologię nabłonka i fagocytozę(CDH1, RPE65, RDH5, RDH10, TYR i MERTK). ¹⁹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27733811
• Jedno z badań klinicznych w drugiej fazie wykazuje, że stosowanie w jednym czasie blokerów VEGF oraz antagonisty PDGF jest lepsze niż tylko syntetyku anty VEGF. ¹⁹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28029445
• PDGF u zwierząt obniża ilość nabłonka pigmentu siatkówki oraz degenerację fotoreceptorów. Terapia anty VEGF zwiększa poziomy PDGF. Stwierdza się jednak, że antagoniści tego czynnika wzrostu hamują tworzenie się i dojrzewanie nowych naczyń krwionośnych co w połączeniu z substancjami anty VEGF jest obiecującą strategią leczniczą. ¹⁹⁹⁾sci-hub.hk/10.1159/000438953

• PDGF(Platelet-derived growth factor – płytkopochodny czynnik wzrostu) wykazuje działanie angiogenne i jego zahamowanie przeciwciała neowaskurazylacji (najlepiej sprawdza się to razem z czynnikami hamującymi VEGF). ²⁰⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5563895/
• Zaburzone działanie (lub słaba aktywność) transportera cholesterolowego ABCA1 prowadzi do polaryzacji makrofagów M2 co prowadzi do neowaskularyzacji naczyniówki.²⁰¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3669899/
• Każdy podtyp cytokiny TGF beta może zwiększyć syntezę i wytwarzanie czynnika VEGF w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki a TGF-beta1 może podwyższych poziomy PDGF w tym rejonie. Angiogenina II może stymulować TGF beta co w konsekwencji przekłada się na stymulację VEGF. ²⁰²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5158158/
• Zabieg wstrzyknięcia komórek macierzystych w tej chorobie może się skończyć odczepieniem siatkówki oka(po upływie kilku miesięcy od zabiegu) ²⁰³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28902341
• Syntetyki anty-VEGF mogą doprowadzić do wzrostu ciśnienia w gałce ocznej ²⁰⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27046391
• Antybiotyki obniżają działanie enzymu PON1 także należy na to uważać podczas trwania AMD ²⁰⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19577563
• Fosfataza PTEN to białko, które podejrzewa się o nieprawidłowe działanie co skutkuje utratą przylegania komórek nabłonka pigmentu do siatkówki i ich migracji poza siatkówkę. Powoduje to śmierć komórek fotoreceptorów. ²⁰⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18997061
• A2E (element lipofuscyny) oraz niebieskie światło powodują stres retikulum endoplazmatycznego komórek nabłonka pigmentu siatkówki. ²⁰⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25402962
• intralizosomalna, polimeryczna substancja, odkładająca się w różnych narzadach takich jak wątroba(tzw.plamy wątrobowe), skóra czy właśnie oczu na skutek nadmiernego stresu oksydacyjnego(w źródłach typu wikipedia znajdziesz informacje o odkładaniu się tej substancji w związku ze starzeniem się organizmu). Substancja ta zaburza także działanie autofagii – procesu niezbędnego(prawidłowo działającego) do wyzdrowienia w AMD. ²⁰⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12208347
• Jeden z metabolitów cholesterolu 27-OHC(ogzysterol) jest toksyczny dla komórek pigmentu siatkówki. Zwiększa on produkcję peptydu amyloidu beta oraz zwiększa stres oksydacyjny. Jest problemem zarówno w Alzheimerze jak i AMD. ²⁰⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20836858
• Stres oksydacyjny odgrywa kluczową rolę w zwyrodnieniu plamki żółtej. Ten rejon organizmu ma jednak czynniki obronne które pomagają mu w walce z wolnymi rodnikami – mowa o enzymie Nrf2 – jego zaburzenia w działaniu prowadzą do zniszczeń spowodowanych przez wolne rodniki oraz odpowiedź wrodzonego układu odpornościowego, który może spowodować śmierć komórek nabłonka pigmentu siatkówki. Ponadto plamka żółta gromadzi wiele molekuł oksydacyjnych takich jak końcowe produkcji glikacji, MDA, końcowy produkt peroksydacji lipidów (4-hydroxynonenal),carboxyethylpyrrole co skutkuje aktywacją układu odpornościowego. ²¹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22503691²¹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28461502
• Zahamowanie autofagi prowadzi do aktywacji inflammasomów (jest to wewnątrzkomórkowy kompleks białkowy, który wykrywa patogeny i stres oksydacyjny, aktywuje cytokiny prozapalne IL-1beta i IL-18. Kompleks ten aktywuje również śmierć komórkową). Wykazano także nadmierną aktywację kaspazy 3 – komponentu kompleksu inflammasomowego oraz receptora NRLP3(receptor inflammasomowy). Nawet niskie poziomy IL-1beta mogą podniesc poziomy cytokiny zapalnej IL-8 i tak się stało w tym badaniu w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ²¹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25268952
• Kwas alltrans retinowyA(all trans retinoic acid) stymuluje aktywność genu VEGF. ²¹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16386082
• Cytokina zapalna IL-17(nadmiar) powoduje angiogenezę w komórkach nabłonka naczyniówki in vitro. ²¹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25228547
• Angiotensyna II to hormon związany z nadciśnieniem, zwiększa metaloproteinazę MMP-2 i jej regulator – metaloproteinazę 14 (MMP-14) co powoduje rozłam membrany podstawowej komórek nabłonka pigmentu siatkówki co może spowodować postęp/progresje podsiatkówkowych złogów. ²¹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21641389
• Zaburzenia dzialania cytokiny TGF beta powodują waskularyzację naczyniówki(brak tej cytokiny w tkance nabłonkowej naczyniówki powoduje jej neowaskularyzację). ²¹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28823871
• Ekspozycja na światło powoduje zmniejszoną ilość jonów żelaza i zwiększony pobór żelaza w komórkach fotoreceptorów w AMD. ²¹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25447561
• Brak elementu układu dopełniacza – czynnika H (CFH) powoduje ustanie stanu zapalnego oraz ochroniło myszy przed patogeniczną podsiatkówkową akumulacją mononuklearnych fagocytów(do czego dochodzi w AMD). Ponadto zahamowana została aktywacja mikrogleju który sam w sobie powoduje stany zapalne i stres oksydacyjny. Ponadto CFH hamuje komórki CD47, udowodniono, że komórki te normalnie funkcjonujące przyspieszają pozbycie się stanu zapalnego. ²¹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28228282
• Leki syntetyczne anty VEGF mogą przyspieszyć wzrost geograficznej atrofi ²¹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25542520
• Hipoksja, nadaktywność układu dopełniacza razem z procesem zapalnym prowadzi do zaburzeń angiogenezy w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki i doprowadza do nadaktywności czynnika VEGF. ²²⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4152952/
• Czynniki/białka dopełniacza – C3a i C5a rekrutują leukocyty do naczyniówki. Już sam stres oksydacyjny może aktywować układ dopełniacza w komórkach siatkówki ²²¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16452172/
• Końcowy produkt peroksydacji lipidów (4hydroxynonenal – HNE) zwiększa 5 krotnie ilość inflamasomu NLRP3 w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. Stwierdza się, że stres oksydacyjny może aktywować inflamasomy NLRP3 w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki ²²²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22698681
• TLR3 aktywowane są w czasie śmierci komórek siatkówki. Różne badania wskazują, że mogą pełnić rolę patogeniczna a w czasie uszkodzeń tkanek – protekcyjną. Sugeruje się, że w problemach z siatkówką chronicznie pobudzone(czyli po prostu długo trwające) TLR3 może nie mieć już funkcji protekcyjnych. ²²³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4250317/
• Sugeruje się, że lipokalina-2 (LCN2) (białko odporności wrodzonej) może powodować stany zapalne w patologi AMD. ²²⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25257511
• Zahamowanie autofagi może aktywować inflammasomy i zwiększyć angiogenezę w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ²²⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26847702/
• Zaburzenia sprzężenia zwrotnego SOCS3 prowadzą do zaburzeń sygnalizacji cytokiny zapalnej IL-10/STATS3 co promuje polaryzację makrofagów do M2 i patologiczną neowaskularyzację. ²²⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26260587
• Amyloid beta powoduje AMD. ²²⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25385658
• Białko o nazwie sericin prowadzi do pigmentacji w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki poprzez aktywację ścieżki zapalnej NF-kB.(hiperpigmentacja też jest obecna w AMD i nie jest to nic dobrego) ²²⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26940175
• Amyloid beta przyczepiając się do komponentu I i powodując zahamowanie jego możliwości do przekształcenia komponentu C3b do jego nieaktywnej formy iC3b. Zarówno czynnik H jak i I układu dopełniacza są komponentami hamującymi aktywację układu. (amyloid beta nie blokuje funkcji komponentu H po jego przyczepieniu się do tego komponentu). Stwierdza się, że amyloid beta aktywuje układ dopełniacza w druzach poprzez blokowanie funkcji komponentu I co prowadzi do niskopoziomowego chronicznego stanu zapalnego w tkance podsiatkówkowej. ²²⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18566438
• Zdolność do autofagii spada wraz ze wzrostem akumulacji lipofuscyny czy też nadmiernej produkcji wolnych rodników.
• Komórki Mullera absorbują płytki z tkanki siatkówki przy użyciu kanałów potasowy. Dowiedziono, że komórki te zmniejszają swoją ekspresję głównego kanału potasowego podczas niedokrwienia siatkówki,cukrzycy czy też odwarstwienia siatkówki czy zapalenia oka. Obrzęk komórek Mullera jest także powodowany przez stres oksydacyjny i stan zapalny który może być wywołany przez kwas arachidonowy czy też prostaglandyny. ²³⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17219109
• Aktywacja mikrogleju przez lipopolisacharyd(LPS – to cząsteczka obecna na bakteriach gram ujemnych) zwiększa poziomy ferrytyny i żelaza w mózgu. ²³¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20021380/²³²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17551926/ ²³³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18442088/
• Sugeruje się, że wewnętrznąkomórkowe nagromadzenie cholesterolu może spowodować zmianę fenotypu wytwarzanych makrofagów z prozapalnych(M1) do proangiogennych(M2). ²³⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5755337/#CR114
• Fingolimod to lek stosowany w stwardnieniu rozsianym który może wywołać obrzęk plamki żółtej – jego odstawienie nie cofneło w tym przypadku klinicznego obrzęku. ²³⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24269406
• Nabłonek pigmentu siatkówki pełni główną rolę w funkcjonowaniu komórek fotoreceptorówych więc jego uszkodzenie/degeneracja skutkuje rozwinięciem się AMD. ²³⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25268952
• Sugeruje się, że teoretycznie jest związek z wysokim kwasem moczowym a mokrą postacią AMD. ²³⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21265246
• Podwyższony poziom kwasu moczowego i glukozy prowadzi do obrzęku plamki żółtej (uszkadza barierę krew/siatkówka) ²³⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21242702
• Obrzęk plamki żółtej jest związany między innymi z insulinoopornością ²³⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20532522
• Amyloid beta(i jego wysokie poziomy/odkładanie się) to jeden z głównych problemów w AMD ²⁴⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25744331 ²⁴¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26080579
• Zwiększona ilość receptorów TNF alfa jest związana z patologią AMD. ²⁴²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25363549
• Stosowanie takich leków jak ranibizumab czy bevacizumab u połowy osób doprowadzi do blizn w oku(tych fibrotycznych jak i nie) z czego ten drugi lek może doprowadzić do udaru ²⁴³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24314839²⁴⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24479739
• Podniesienie statusu BACE1 powoduje zaburzenia okludyny(białka połączeń ścisłych chroniących barierę krew-siatkówka czy też krew-mózg) ²⁴⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24739782/ Lekki nadmiar amyloidu powoduje zwiększoną transmisję presynaptyczną zaburzając tym samym aktywację receptorów acetylocholinowych. Doprowadza to do dysfunkcji synaptycznej wywołując depresje.
• Osadzający się 7ketocholesterol(7kCh) w membranie brucha(to najważniejszy utleniony cholesterol w AMD) prowadzi do neowaskularyzacji naczyniówki w mokrej formie AMD. ²⁴⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5755337/ Ponadto 7kCh zaburza działanie kanałów potasowych, co też ma miejsce w Alzheimerze ²⁴⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5755337/#CR44
• Raczej nie zaleca się hiperbarii w czasie trwania choroby plamki żółtej (wysoki poziom tlenu może zwiększyć poziomy wolnych rodników w siatkówce oka). ²⁴⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25308346
• Niedobory enzymu PON1 są związane z AMD(ale i też np.z nadczynnością tarczycy) – co ciekawe niektóre antybiotyki hamują ten enzym także zweryfikuj jak to jest z tym 'fantem’ u Ciebie. ²⁴⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19577563
• Terapia syntetykami obniżającymi poziomy VEGF często prowadzi do nadciśnienia w gałce ocznej i wtedy potrzebne są kolejne syntetyki do jego redukcji… ²⁵⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27046391
• Cytokina zapalna IL-8 może przyspieszać waskularyzację w wysiękowym typie AMD. ²⁵¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26154559
• Długość telomerów leukocytów odgrywa znaczącą rolę w patogenezie AMD(badanie na populacji chińskiej). ²⁵²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26049047
• Zwiększone odkładanie się amyloidu beta w naczyniach krwionośnych oraz membranie Brucha ma wpływ na perfuzję siatkówki oraz oczyszczanie zbędnych produktów z zewnętrznej powłoki siatkówki. Akumulacja amyloidu może zredukować liczbę fotoreceptorów o 30% oraz skrócić żywotność tych, które pozostały jeszcze 'żywe’. Sugeruje się także, że pokrycie amyloidem zewnętrznych segmentów siatkówki może mieć wpływ na funkcje widzenia w AMD. ²⁵³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20957206
• Możliwe, że PDGF-B (płytkopochodny czynnik wzrostu B) ,który jest na wyższym poziomie niż u ludzi z retinopatią cukrzycową jest zaagażowany w patogenezę mokrego AMD. ²⁵⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24334449
• Osoby z problemami z nerkami(chroniczna choroba nerek) mają wyższe ryzyko AMD. ²⁵⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18216312²⁵⁶⁾sci-hub.tv/10.1038/ki.2013.491 Inne badanie potwierdza,że u mężczyzn stanowi to wyższe ryzyko natomiast u kobiet nie. ²⁵⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19437313
• Terapia komórkami macierzystymi jest bardzo ryzykowna – przypadek kobiety z AMD która po 3 miesiącach od wstrzyknięcia tych bardzo nieprzewidywalnych i nie pewnych komórek doznała odklejenia się siatkówki w obydwu oczach. ²⁵⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28902341 Takich przypadków jest więcej np.ten przypadek mężczyzny z tym samym skutkiem ubocznym po terapi komórkami macierzystymi.²⁵⁹⁾ ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27327294
• Fagocytoza mikrogleju jest o 2.5x gorsza w starszym wieku niż młodszym,a proces ten oczyszcza przecież złogi amyloidu beta. Mutacja genu MerTK prowadzi np. do zaburzeń fagocytozy i degeneracji siatkówki prowadzącej do ślepoty stąd tez fagocytoza w siatkówce i jej homeostaza jest niezbedna do prawidłowego działania fotoreceptorów. Ponadto fagocytoza przekształca DHA do przeciwzapalnej molekuły neuroprotektyny D1(NPD1) co promuje przeżycie/ochronę komórek nabłonka pigmentu siatkówki ochraniając ten rejon oka przed stresem oksydacyjnym. ²⁶⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3842398/ NPD1 aktywuje geny przeciwdziałające śmierci komórkowej. ²⁶¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5535015/
• Otyłość, syndrom metaboliczny, wysoki poziom glukozy, wysoki poziom trójglicerydów to pare z przyczyn postępu AMD do jego zaawansowanej formy. ²⁶²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25207946
• Syntetyczne leki anty VEGF mogą powodować proteinurię, uszkadzać nerki czy też powodować nadciśnienie ²⁶³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25905984²⁶⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25905784
• Jest to choroba przeważnie występująca u osób które nadużywały(lub nadużywają) alkoholu lub/i osób z cukrzycą lub/i osób starszych(co by sugerowało badziej problem z amyloidem beta) czy też i/lub palaczy. ²⁶⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24178404
• Otwór plamki to jeden z bardzo poważnych skutków ubocznych syntetyków anty VEGF ²⁶⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28603410
• W przypadku syndromu Charlesa Bonneta inhibitory pompy protonowej zwiększają ryzyko rozwinięcia się halucynacji. Zastanawiam się teraz czy patogeny, do których przerostu dochodzi podczas stosowania leków typu IPP mogą mieć wpływ na AMD. ²⁶⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28829845
• Nadaktywny poziom NLRP3 występuje w patogenezie zaawansowanej formy AMD – atrofii geograficznej i mokrej formie AMD. Destabilizacja lizosomów w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki powoduje aktywacje inflamasomów NLRP3 co może prowadzić do patologi AMD ze względu na pobudzenie cytokiny zapalnej IL-1beta. ²⁶⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23221073
• Amyloid beta powoduje wydzielanie czynników zapalnych takich jak cytokina IL-8 oraz MMP-9 a metaloproteinaza ta, związana jest z zaburzenieniem integralności bariery siatkówka-krew. ²⁶⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23557734
• Endotelina-1 to związek wazoaktywny wytwarzany przez komórki śródbłonka(jest to peptyd zweżający naczynia). Uszkodzone komórki śródbłonka uwalniają różne cząsteczki zwężające naczynia krwionośne w tym właśnie endotelinę(ET-1) co porwadzi do zaburzenia śródbłonka. Rozwija się wtedy miejscowe niedokrwienie siatkówki które sprzyja rozwojowi zwyrodnienia u osób z AMD. ²⁷⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25137915
• Amyloid beta przyczynia się do zniszczenia połączeń ścisłych w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki poprzez ścieżkę sygnałową RAGE/p38 MAPK. ²⁷¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26431165
• Białko BMP6 reguluje poziomy żelaza w organizmie – również i w siatkówce. Zbadano to białko w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki i wykazano, że jest obniżone na skutek stresu oksydacyjnego. Wstrzykując je u myszy nadmiernie pobudzono hepcydyne – hormon regulujący poziomy żelaza i zmieniono tym samym poziomy żelaza w siatkówce. Myszy beż białka BMP6 (-/-) akumulują żelazo w siatkówce co prowadzi do jej degeneracji. ²⁷²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21703414
• Amyloid beta powoduje zaburzenia wewnątrzkomórkowego wapnia i promuje jego akumulację w mitochondriach co prowadzi do ich destabilizacji. Abeta powoduje strukturalne i funkcjonalne zniszczenia mitochondriów poprzez generowanie wolnych rodników, zaburza przez to funkcjonowanie neuronów.²⁷³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28806013

Jak wpływa nadmierny poziom wapnia w komórce(czyt.doprowadza do cytotoksyczności poprzez pobudzenie mediatorów stanu zapalnego)²⁷⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5224557/

• Lipofuscyna jest to substancja, która odkłada się w nabłonku pigmentu siatkówki i związana jest z patogenezą AMD(powoduje śmierć komórek pigmentu siatkówki) oraz powoduje nieprawidłowe zwijanie się białek.. Obniża ona poziomy enzymu lizosomalnego i zaburza autofagię która odpowiedzialna jest za usuwanie zniszczonych białek z komórek. ²⁷⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20515810²⁷⁶⁾sci-hub.hk/10.1111/j.1755-3768.2009.01840.x
• Amyloid beta zaburza system tioredoksyny(jest to uklad białek chroniący komórki przed stresem oksydacyjnym, regulują one także apoptozę komórki oraz przeciwdziałają nowotworzeniu). ²⁷⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22564527 ²⁷⁸⁾pbkom.eu/pl/content/tioredoksyna-i-reduktaza-tioredoksyny-w-patogenezie-wybranych-chorób-człowieka-część-ii
• Amyloid beta(1-40) pobudza także cytokinę zapalną IL-33 która związana jest z patogenezą charakteryzowanej choroby. ²⁷⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21898270
• Amyloid beta prowadzi do zakłocenia integralności połączeń ścisłych(białka które budują szczelne jelito czy też barierę krew móżg) oraz powoduje hiperwaskularyzację i neoangiogenezę(powoduje to redystrybucję połaczeń ścisłych). Naturalnie zaburzenia funkcjonowania połączeń ścisłych będą prowadzić do utraty szczelności bariery krew mózg oraz krew-siatkówka. ²⁸⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21909359
• Wykazano, że w AMD są zaburzenia metylacji (hypometylacja) w genie receptora IL-17RC (receptor dla cytokiny IL-17A i IL-17F). Sugeruje się, że pacjenci z AMD mogą być bardziej podatni na stany zapalne związane z nadmierną aktywacją cytokiny zapalnej IL-17. To samo tyczy się genów glutation s transferazy (GSTM1 i GSTM5) , które w AMD odpowiadają za podatność na stres oksydacyjny. ²⁸¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3664466/
• Akumulacja A2E zwiększa aktywację mikrogleju oraz powoduje aktywację komplementu(układ dopełniacza). ²⁸²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4696750/
• Wstrzyknięcie amyloidu beta w obszar podsiatkówkowy wywołuje stan zapalny, zaburzenia czynników COX-2, syntazy glutaminy GS, zaburzenia kanałów potasowych, akwaporyny AQP-4(kanały wodne) w komórkach Mullera i akwaporyny AQP-1 w fotoreceptorach. ²⁸³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4976396/
• Amyloid beta jest w stanie pobudzić rekrutację makrofagów i formowanie się kompleksu ataku błony(MMC) w siatkówce ²⁸⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5755337/#CR99²⁸⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5755337/#CR100
• Aktywację inflammasomu pobudza amyloid beta. ²⁸⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29329580
• U osób z mokrą postacią AMD, składowe dopełniacza – C3a, C4a i C5a są podwyższone i mogą zwiększać ryzyko zwłóknienia podsiatkówkowego. ²⁸⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26884800
• Spermidyna powoduje dysfunkcje komórek nabłonka pigmentu siatkówki i ich śmierć poprzedzoną degeneracją fotoreceptorów. Powoduje także rozszczelnienie bariery krew-siatkówka. ²⁸⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28367269
• Składowa dopełniacza C5a promuje powstawanie limfocytów Th17 w tym i zwiększa produkcję IL-17. ²⁸⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3154861/
• Druzy to produkty metabolizmu tkanki ocznej, położone pomiedzy nabłonkiem pigmentu siatkówki a membraną Brucha. Rozróżnia się twarde, miękkie, kruche jak i zwapnione. Są także pseudodruzy które widoczne są pod niebieskim światłem. Wpływ na ich powstawanie oczywiście ma między innymi genetyka. Sugeruje się, że stan niedotlenienia naczyniówki powoduje powstawanie pseudodruz ale i również np. zmniejszanie się jej obwodu. Innym zjawiskiem które może doprowadzić do ich powstawania jest odkładanie się elementów układu dopełniacza w obszarze podsiatkówkowym. Twierdzi się także, że pojawienie się pseudodruz zbiega się z początkiem powstawania geograficznej atrofi. ²⁹⁰⁾sci-hub.hk/10.1136/bjophthalmol-2014-305339
• Amyloid beta,poprzez wpływ na metaloproteinazę 9, zaburza funkcjonowanie białek połączeń ścisłych (okludyna-1 , ZO-1 oraz F-actin). Prowadzi do do chronicznego stanu zapalnego w siatkówce i do degneracji plamki żółtej. ²⁹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23525277²⁹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24709310
• Anafilotoksyny C3a i C5a są chemoatraktantami dla makrofagów i innych komórek układu odpornościowego. Ponadto powodują wzrost wapnia we wnętrzu komórki co może przecież doprowadzić do jej śmierci,ale i również zwiększają poziomy cytokin prozapalnych i aktywują ścieżkę PI3k/Akt. ²⁹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28663750
• Poziomy cytokiny zapalnej IL-1beta są kosmiczne w przypadku mokrego typu (10x wyższe niż normalnie). ²⁹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25978536
• Transferyna nie przechodzi przez barierę krew-mózg. ²⁹⁵⁾Oxidation of iron is accomplished by the ferroxidases such as, ceruloplasmin (Osaki et al., 1966), hephaestin (Heph) (Vulpe et al., 1999), amyloid precursor protein (APP) (Duce et al., 2010) or zyklopen (Chen et al., 2010). Problemem jest jednak DMT1 (Divalent metal transporter-1) który najprawdopodobniej transportuje żelazo z i do mózgu(u myszy potwierdzono, że jego brak uszczupla poziomy żelaza w mózgu). Na dodatek występuje on w siatkówce oka. ²⁹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3695389/
• Niedobory receptora metabolicznego SUCNR1 prowadzą do akumulacji utlenionego LDL, pogrubienia membrany brucha i akumulacji podsiatkówkowego mikrogleju. Problemy z tym receptorem mogą zatem prowadzić do suchej postaci AMD. ²⁹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23833031
• W tej chorobie dochodzi do zaburzeń przepływu krwi w tętnicach siatkówki. ²⁹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24147793
• Neutrofile wytwarzają elastazę i pobudzają metaloproteinazy. Tak samo robią to cytokiny IL-6 i IL8 jak i również wolne rodniki. ²⁹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4082166/
• Bmp6 to receptory, które regulują hepcydynę (substancja która obniża poziomy żelaza jeśli są za wysokie lub też w odpowiedzi na infekcję). W AMD poziomy Bmp6 w komórkach nabłonka pigmentu siatkóki są obniżone co sugeruje brak homeostazy żelaza w tym rejonie i akumulacje tego metalu. Ponadto nadmiernie pobudzona cytokina IL-6 powoduje pobudzenie hepcydyny a stan niedotlenienia (hipoksja) może spowodować nadmierny transfer żelaza(pobór do siatkówki) poprzez DMT1 – międzykomórkowy transporter żelaza. To samo robi stres oksydacyjny – zwiększa transferynę – komórkowego importera żelaza. ³⁰⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3695389/#B39

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) a metale ciężkie

• Wysokie poziomy ołowiu są związane z patologią AMD u kobiet (ale nie u mężczyzn) ³⁰¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26252225 Inne badanie potwierdziło, że  w siatkówce oka gromadzi się nadmiar ołowiu. Pierwsze co bym podejrzewał w tym przypadku to woda w domu.  Należy zaaznaczyć, że ołów przyczynia się nie tylko do stanów zapalnych ale i również Ołów prowadzi do rozerwania bariery ochronnej krew-siatkówka i do siatkówkotoksyczności(retinotoksyczności) co w konsekwencji może doprowadzić do AMD ³⁰²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27663850³⁰³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19733830
• U osób ze zwyrodnieniem plamki żółtej wykryto we włosach nadmierne poziomy metali ciężkich takich jak Arsen, kadm i ołów natomiast cynku i miedzi było mało. Także jest to nie pierwsze badanie sugerujące problem z metalami ciężkimi u osób z AMD – jest to zdecydowanie czynnik ryzyka przyczyniający siuę do zapadnięcia na tą chorobę. ³⁰⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16473343
• Osoby z AMD mają wyższe poziomy kadmu niż zdrowa populacja. Badania potwierdzają jego związek z AMD. ³⁰⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25388812³⁰⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25125608³⁰⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17967453³⁰⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17631267³⁰⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19254715
• U mężczyzn z AMD występują wysokie poziomy kadmu w siatkówce (u kobiet nie). ³¹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19254715

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) a palenie papierosów

• Dym papierosowy i nikotyna przyczynia się do stanów zapalnych i generują białka dopełniacza C3a C3b (czyli odpowiedź układu immunologicznego). ³¹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24440594
• Palenie zmniejsza poziomy karoteinoidów we krwii. ³¹²⁾Woodside JV, Young IS, Gilchrist SE, Vioque J, Chakravarthy U, de Jong PT, et al. Factors associated with serum/plasma concentrations of vitamins A, C, E and carotenoids in older people throughout Europe: the EUREYE study. Eur J Nutr 2013;52:1493–501.³¹³⁾Snodderly DM. Evidence for protection against age-related macular degeneration by carotenoids and antioxidant vitamins. Am J Clin Nutr 1995;62:1448S–61S.
• Palenie i wysokotłuszczowa dieta prowadzi do geograficznej atrofi poprzez obniżenie aktywności Nrf2 oraz ścieżki sygnałowej Wnt. ³¹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29186981
• Zwiększa ryzyko zachorowania na AMD ³¹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28292774 o około 2x. ³¹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15834082
• Palenie i intensywne spożywanie alkoholu(w sensie częste i gęste – zwłaszcza piwa) jest związane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na AMD. ³¹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16386980 Inne badanie sugeruje,że pow.3drinków dziennie zwiększa ryzyko zachorowania. ³¹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18242575
• Dym papierosowy powoduje stres retikulum endoplazmatycznego, akumulację lipidów i stres oksydacyjny co wpływa na patogenezę AMD ³¹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24711457
• Nikotyna ma działanie proangiogenne poprzez oddziaływanie na receptory nikotynowe acetylcholinowe. ³²⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22300034
• Myszy, które były wystawione na ekspozycję dymu papierosowego, wykazywały w obrębie oczu zwiększony poziom stresu oksydacyjnego oraz degenerację membrany Brucha jak i komórek nabłonka pigmentu siatkówki. ³²¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18769672
• Jedną z możliwych dróg działania nikotyny (negatywnie w AMD) jest jej oddziaływanie na receptory nikotynowe które aktywują czynnik VEGF a redukują PEDF. ³²²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21330654
• Nikotyna zwiększa wielkość i podatność na neowaskularyzację naczyniówki. Czynnik VEGF jest o tyle dobry, że hamuje aktywność metaloproteinazy 2 – nikotyna odwraca ten proces potęgując stany zapalne które wywołuje metaloproteinaza 2. ³²³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14691189
• Nikotyna/tytoń stymuluje angiogenezę poprzez receptor nAChR(jest to acetylocholinowy receptor nikotynowy). ³²⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22796717

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) – co się dzieje w tej chorobie?

• MMP-9(metaloproteinaza 9 – jeden z czynników stanu zapalnego) jest podwyższona w przypadku AMD jak i neowaslukaryzacji plamki żółtej ³²⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18597988
• Sugeruje się, aby zainteresować się utlenianiem glutationu który może być istotnym czynnikiem w w/w chorobie. ³²⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9586798
• W suchej odmianie AMD zarówno ostrość widzenia jak i rozróżnianie kolorów się zmniejsza. ³²⁷⁾sci-hub.hk/10.3109/02713683.2014.925933

³²⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4983667/

• Osoby z AMD mają wyższe poziomy ferrytyny niż osoby zdrowe ³²⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4838228/
• Produkty glikacji AGE są komponentem druz i akumulują się w membranie Brucha. Ponadto stymulują komórki nabłonka pigmentu siatkówki do wytwarzania czynników zapalnych. Przeciwwirusowe białko RSAD2 jest także zlikalizowane w druzach i zewnętrznej części siatkówki,prowadząc do stanów zapalnych, akumulacji lipidów i arteriosklerozy (Ciekawe dlaczego jest tam aktywne – może ze względu na jakąś potencjalną aktywną infekcję wirusową?tak tylko retorycznie teraz teoryzuje). Ponadto AGE pobudzają wytwarzanie VEGF. ³³⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4152952/
• Jednym z podstawowych problemów w AMD jest migracja komórek nabłonka barwnikowego siatkówki. ³³¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26427479
• Gen CYP27A1 konwerstuje 25OH D3 do jej aktywnej formy 1.25OH. D3 posiada działanie przeciwangiogenne lecz światło UV posiada działanie proangiogenne. Komórki nabłonka pigmentu siatkówki po ekpozycji na promienie UVA posiadają zwiększone poziomy COX-2, która to powoduje neowaskularyzację naczyniówki. Z kolei UVB zwiększa angiogenezę, czynnik VEGF(co jest logiczne), metaloproteinazę 2 i 3. ³³²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19119326/³³³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12432544/ ³³⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16317135/
• Siatkówka potrzebuje endogennego cholesterolu. Akumuluje się tam 7-dehydrocholesterol(w związku z zahamowaniem redukcji 7-dehydrocholesterolu) który powoduje oksydację steroli do różnych metabolitów – powoduje to na dłuższą metę degenerację tej części oka. ³³⁵⁾(Fliesler, 2010b; Fliesler and Bretillon, 2010 (Xu et al., 2011; Xu et al., 2012
• Leukocyty promują uszkodzenia komórek nabłonka i moga przenikać przez siatkówkę uszkadzając plamkę żółtą. Ich podwyższona liczba koreluje z obecnością druz miękkich oraz neowaskularyzacji naczyniówki. Monocyty z kolei poprzez migrację z krwiobiegu do przestrzeni podśródbłonkowej zamieniają się w makrofagi które docierają do uszkodzonych czy też zakażonych tkanek. Lokalnie produkowane białko MCP-1(CCL2) jest kluczową chemokiną regulującą migrację i infiltrację monocytów. Makrofagi powodują stan zapalny w membranie Brucha oraz są znajdowane w nadmiarze w tkance oka w AMD. Makrofagi pełnią podwójną rolę w przebiegu tej choroby – z jednej strony utrzymują balans produktów niepotrzebnych./śmieciowych w membranie Brucha i je po prostu usuwają. Z drugiej strony podtrzymują stan zapalny w AMD i promują rozwój tej choroby do jego zaawansowanej postaci. (wszystko to ze względu na 2 typy makrofagów – prozapalnych i naprawczych tzw. makrofagów M1 i M2). Makrofagi typu M2 pełnią funkcje antyoksydacyjne, przeciwzapalne. Pochłaniają końcowe produkcji glikacji AGE, kompleksy dopełniacza, utlenione membrany i martwe komórki hamując produkcje cytokin zapalnych. Brak ich rekrutacji powoduje zwiększoną ekspozycję komórek nabłonka pigmentu siaktówki na produkty AGE, co może stymulować te komórki do wytwarzania VEGF. W Późnej fazie makrofagi M2 pełnią funkcję proangiogenną i powodują neowaskularyzację naczyniówki (wytwarzają VEGF i inne czynniki wzrostu). ³³⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4152952/
• Układ dopełniacza to bardzo szybka odpowiedz układu odpornościowego przeciwko zmianom w tym układzie. Jego celem jest utrzymanie homeostazy w organizmie. Jego pobudzenie promuje usuwanie złogów, kompleksów immunologicznych i komórek które poddane zostały apoptozie(śmierci). Niestety może także przyczyniać się do degeneracji jeśli jest nadmiernie pobudzony(i zbyt długo). Tyczy się to także siatkówki oka. ³³⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25276841/ . W jednym z badań dostarczono do komórek nabłonka pigmentu siatkówki adenowirusa z komponentem C3 układu dopełniacza – wywołało to wiele problemów które występują w AMD. Ponadto zidentyfikowano komórki mikrogleju które odpowiedzialne są za syntezę i odkładanie się C3 w zewnętrznej warstwie siatkówki. Na dodatek akumulacja A2E (element lipofuscyny) która akumuluje się w mikrogleju, obecny jest w zewnętrznej części siatkówki i to też wspiera aktywację układu dopełniacza. ³³⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23608111/ ³³⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21357400/³⁴⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24036949/³⁴¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25034031/³⁴²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21571681/³⁴³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24705166/³⁴⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22819137/ ³⁴⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4385698/
• Stan niedotlenienia(hipoksji) w AMD powstaje poprzez odkładanie się druz w membranie Brucha. Powoduje to aktywację czynnika VEGF w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ³⁴⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20951826/

• Cytokina zapalna IL-18 powoduje apoptozę komórek barwnikowych nabłonka siatkówki oraz jest na wyższym poziomie(u osób chorujących w porównaniu do zdrowych). Zwiększa ona aktywność kaspazy-3 (powoduje śmierć komórkową) oraz zaburza ZO-1(zonula occludens-1) – białko integralności bariery krew-siatkówka. Ma ona wpływ na suchą, ale nie mokrą postać AMD. ³⁴⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25237159
• W soczewce oka osób z AMD można znaleźć wirusy CMV lub HSV oraz obniżone cytokiny interferon gamma i TNF alfa oraz podwyższony interferon alfa co oznacza aktywną infekcję wirusową i walkę układu z nią. ³⁴⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18488471
• W Alzheimerze problemem jest niski poziom dysmutazy nadlenkowej SOD1(enzym antyoksydacyjny, który powoduje oligomeryzację amyloidu beta) – wcale bym się nie zdziwił, jeśli w AMD byłby to też ten sam problem…³⁴⁹⁾ ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22072713. Inne badanie potwierdza moje rozmyślania(niski poziom SOD w AMD). ³⁵⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21789374
• Aktywność komórek CD35 jest podwyższona w monocytach,limfocytach i granulocytach osób z AMD. ³⁵¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21669404
• Diagnostyka mitochondriów w suchej formie AMD wykazuje, że problemem jest dysfunkcja mitochondriów komórkowych. ³⁵²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22822904
• W oczach osób z ASD występują niższe poziomy neuronowej syntazy tlenku azotu (nNOS) oraz eNOS co może mieć związek z wazokonstrykcją (zwężeniem naczyń krwionośnych) i zmianami hemodynamicznymi. ³⁵³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19836390
• Metaloproteinazy 1 i 3 (MMP-1 i 3) są wzniecane w nabłonku pigmentu siatkówki przez stres oksydacyjny. Ich nadmierna aktywność prowadzi do degradacji kolagenu typu 1 który przecież jest składnikiem np.rogówki oka. ³⁵⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19516002
• COX-2 jest wysoko podniesioną substancją zapalną zarówno w plamce zółtej jak i nabłonku fibroblastów. COX-2 tak dla przypomnienia jest to substancja zapalna ,która szybko jest tłumiona przez takie syntetyki jak np.ibuprofen czy aspiryna. ³⁵⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18827739
• Poziomy enzymu antyoksydacyjnego SOD1 są wyższe u osób z AMD co oznacza przewlekły stres oksydacyjny. ³⁵⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24363822
• W ok.40% przypadków ludzi z AMD suchym znajdowany jest amyloid beta(w oczach) a w przypadku mokrego AMD – w 80% przypadków. W połowie przypadków nadmiary amyloidu są znajdowane zarówno w mózgu jak i w oczach. ³⁵⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26080579
• W siatkówce oka(wewnętrznej części) ludzi z AMD znaleziono komórki CD163+ co potwierdza kluczową rolę makrofagów w patogenezie(stan zapalny) i postępie choroby. ³⁵⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26148801
• Akumulacja żelaza w siatkówce oka to jeden z kolejnych problemów w AMD. ³⁵⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25163348
• Inflammasomy NLRP3 to kompleks białek składający się z NLRP3, PYCARD i kaspazy-1 który aktywowany może być przez mikroorganizmy. Zamieszany jest w patogeneze nie tylko AMD, ale i również Alzheimera i miażdzycy. Powoduje on aktywację stanu zapalnego (IL-1beta) w komórkach śródbłonka barwnika siatkówki. ³⁶⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22067048/
• Membrana Brucha jest to membrana, przez którą do siatkówki dochodzą tlen oraz składniki odżywcze – to właśnie tam akumuluje się żelazo przyczyniając się do zwyrodnienia plamki żółtej. ³⁶¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26026877 ³⁶²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19673453
• W tej chorobie kolejnym problemem jest gromadzenie się lipofuscyny czy też druz/złogów pomiędzy komórkami nabłonka pigmentu siatkówki a membraną Brucha ³⁶³⁾sci-hub.tv/10.1016/j.arr.2009.06.002
• Amyloid beta zwiększa aktywność komponentu B układu dopełniacza w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ³⁶⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19277984
• Sugeruje się, że za neowaskularyzację odpowiada także ADAM9. ³⁶⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2682031/
• H2O2 w siatkówce oka stymuluje produkcję zapalnej cytokiny IL-6. ³⁶⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21031020
• Siatkówka jest najbardziej aktywną tkanką w organizmie człowieka, a fotoreceptory zużywają tlen intensywniej niż neurony w mózgu. ³⁶⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2919496/
• Tenasciny to składniki macierzy pozakomórkowej które mają wpływ na rozwój ośrodkowego układu nerwowego. Odgrywają rolę we wzroście aksonów, przewodnictwie czy synaptogenezie. Ich prawidłowe działanie jest ważne w czasie wzrostu organizmu czy też jego regeneracji i stanach patologicznych.
  Tenascyna-C (Tnc) to modulator układu odpornościowego i procesów zapalnych. Tnc występuje w błonach neowaskularyzacyjnych naczyniówki oka osób z AMD, w obszarze blizn można też znaleźć wysoki poziom Tnc. Sugeruje się, że Tnc może powodować brak przylegania komórek nabłonka pigmentu w uszkodzonej już membranie Brucha. Potwierdziło to inne badanie³⁶⁸⁾(Afshari et al.2010). ³⁶⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5660115/
• Czynnik H(składowa dopełniacza – jest to czynnik regulacyjny układu dopełniacza) jest zamieszany w patologie AMD. Cytokina przeciwzapalna IL-27 zwiększa poziomy CFH(czynnik H) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki oraz zwiększa poziomy czynnika regulującego interferon (IRF-1 i IRF-8). ³⁷⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23029250
• Autofagia jest aktywowana podczas stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego, w czasie niedotlenienia organizmu czy też w przypadku nieprawidłowo zwijających się białek. ³⁷¹⁾sci-hub.hk/10.1111/j.1755-3768.2009.01840.x

Przekrój plamki żółtej ³⁷²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4983667/

• Sugeruje się, że druzy mogą zaburzać autofagię. ³⁷³⁾sci-hub.hk/10.1111/j.1755-3768.2009.01840.x
• Druzy składają się z żelaza,cynku,miedzi, proteaz, chilonesteraz, lipidów, polisacharydów i innych subtancji. ³⁷⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3939747/
• Poziomy ceruloplazminy i transferyny są o 2-12x wyższe, tak samo jak i poziomy ferrytyny(1.5-2x wyższe) – sugeruje to zaburzenia homeostazy żelaza. ³⁷⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18997094
• Nadmiar żelaza aktywuje ścieżkę NLRP3 inflammasome. ³⁷⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26074074
• Komórki CD14, wapń (Ca(2+) oraz wolne rodniki zaangażowane są w śmierć komórek nabłonka pigmentu siatkówki spowodowaną przez monocyty. ³⁷⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21447688
• Zwiększone poziomy cytokin zapalnych IL-22 i IL-17 to jeden z problemów w tej chorobie. Dowiedziono, że jedną z możliwości czemu tak sie dzieje jest komponent dopełniacza C5a(podniesiony). ³⁷⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21762495
• Powstawanie druz związane jest z neowaskularyzacją naczyniówki i atrofią geograficzną i obserwowane są w mokrej postaci AMD. ³⁷⁹⁾sci-hub.hk/10.3109/08820538.2011.588666
• Komponent D to element ścieżki dopełniacza (ścieżki alternatywnej którą też reguluje) i jest zaangażowany w patogeneze AMD(jest on podwyższony w tej chorobie). ³⁸⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22003108
• NFkappaBeta pobudza mobilizację wewnątrzkomórkowego wapnia co prowadzi do pobudzenia cytokiny zapalnej IL-8 w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki oka. ³⁸¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25593029
• 7-ketocholesterol akumuluje się w tkance ocznej(siatkówce) i jest obecny w znacznych ilościach w przypadku występowania druz. ³⁸²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25261634 Powoduje on stany zapalne i ma działanie angiogeniczne ³⁸³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23409131
• Aktywność receptorów chemokiny CX3CR1 na komórkach CD8+ jest obniżona jak i także receptora CCR2 na komórkach CD8+. ³⁸⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25503251
• TAK1 to kinaza aktywowana cytokiną TGF Beta. Badania pokazują, że w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki jest ona aktywna(i na wysokim poziomie) jednak zmienia się pod wpływem stresu oksydacyjnego. Nieprawidłowa aktywność TAK powoduje wydzielanie czynników promujących przerost komórek nabłonka pigmentu siatkówki i zmiany zwłóknieniowe w sąsiednik komórkach. ³⁸⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25118260
• Poziomy czynnika aktywującego płytki (PAF) są niższe u osób z AMD niż u osób zdrowych. ³⁸⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25077601
• Wykazano, że w mokrej postaci AMD dochodzi do zaburzeń układu dopełniacza (nadmiernie pobudzone są elementy regulatora FH i FI oraz zwiększone produkty aktywacji C3a i Ba w cieczy wodnistej oka. ³⁸⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28128795
• Występują niskie poziomy reduktazy i peroksydazy glutationu. ³⁸⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7803358
• U osób z druzami można dostrzec spadek przepływu/krążenia krwi w naczyniówce oraz wzrost nasilenia cech AMD związanych z ryzykiem rozwoju neowaskularyzacji naczyniówkowej. ³⁸⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15728562
• Tryptaza wydzielana podczas degranulacji komórek tucznych w naczyniówce przyczepia się do membrany Brucha w atrofi geograficznej. Aktywuje ona metaloproteinazy, które degradują zewnątrzkomórkowe macierze i podstawowe komponenty membrany Brucha. ³⁹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29164232
• U osób z AMD immunoglobulina A jest nadmiernie podniesiona oraz podniesione plazmoblasty(komórki wytwarzające przeciwciała – immunoglobuliny). ³⁹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26827241
• Cytokina zapalna TNF alfa niszczy funkcje barierowe(zonulinę occludens 1) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ³⁹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23454586
• Stan zapalny w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki wzburza chemokiny CCL-5 i CCL-7 w tym rejonie. ³⁹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26618046
• U osób w membranie naczyniówki neowaskularyzacyjnej obserwuje się zwiększoną ilość komórek macierzystych CD34+. ³⁹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28777387
• Mikroglej może wytwarzać/pobudzać MCP-1, TNF alfa i IL-1beta co powoduje degenerację neuronów. Substancja ta zawiera lipofuscynę, zbiera się pod siatkówką a sam mikroglej przyciąga dodatkowo makrofagi w miejscu gdzie się kumuluje. ³⁹⁵⁾sci-hub.hk/10.1111/j.1444-0938.2012.00741.x
• Płytkopochodny czynnik wzrostu (PDGF)-AA oraz cytokina zapalna IL-6 mają wpływ na grubość siatkówki ³⁹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27537264
• W AMD dochodzi do zaburzenia transportera aminokwasowego (EAAT5) tkance patologicznej oka. ³⁹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27984169
• Same makrofagi w mokrej postaci tej choroby mogą działać proangiogennie ³⁹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28039766
• U osób z AMD dochodzi do spłycenia kompleksu komórek zwojowych co doprowadza do utraty neuronów siatkówki i spłycenia tego elementu oka. ³⁹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28624323
• Komórki CD59 są na niskim poziomie w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. Prawdopdoobnie powodują one zaburzoną aktywację kompleksu atakującego błonę(MAC) w AMD. ⁴⁰⁰⁾sci-hub.hk/10.1016/j.ejpn.2015.07.001
• Występuje nadmiernie podniesiona apolipoproteina E ,z kolei leptyna i czynnik H układu dopełniacza były obniżone. (badanie na Pakistańczykach) ⁴⁰¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28585581
• Miękkie druzy zawierają w sobie białko CRP, CEP, immunoglobulinę G, fibrynogen, amyloid P, apolipoproteiny, komponenty białek układu dopełniacza C3a i C5a, C5, C5b-9, czynnik H-CFH, klusterynę, vitronektynę, CD46. ⁴⁰²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4152952/
• Klasyczny układ dopełniacza pobudzany jest przez kompleks przeciwciała-antygen, alternatywna ścieżka przez membrany patogenów lub komórki gospodarza, ścieżka lektynowa poprzez przyczepianie się lektyn w krwi do polisacharydów na powierzchni bakterii. Ścieżka alternatywna i lektynowa tak naprawdę nie potrzebują typowych patogenów do apktywacji i mogą być pobudzone bez obecności przeciwciał. Pobudzenie tych ścieżek prowadzi do stanu zapalnego i generacji kompleksu ataku błony(MAC), przyciąga komórki stanu zapalnego do miejsca zniszczeń i zwiększa przesiąkliwość kapilar. Pobudzony układ dopełniacza jest dowodem na silną dysregulację układu odpornościowego w membranie Brucha i obecny jest w obu formach AMD. ⁴⁰³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4152952/
• 90% osób ma suchą odmianę AMD, natomiast 10% – mokrą.
• Układ dopełniacza aktywuje komórkowy układ immunologiczny, lizę komórek oraz oczyszczenie z patologicznych kompleksów immunologicznych. Klasyczna ścieżka układu dopełniacza nie ma wpływu w AMD, natomiast alternatywna i lektynowa jest zaangażowana w etiologię AMD. ⁴⁰⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4122127/
• Aktywacja elementu dopełniacza – C3 następuje poprzez aktywację mikrogleju i monocytów ⁴⁰⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24705166
• Lipoproteiny niestety odkładają się i akumulują w membranie Brucha. ⁴⁰⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4058366/
• Występują zaburzenia ścieżki sygnałowej metaloproteinaz ⁴⁰⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28197357

• Fenylbutyl fosfonylacetat (PBA) to inhibitor stresu oksydacyjnego w retikulum endoplazmatycznym. Amyloid beta powoduje pobudzenie czynnika VEGF oraz kaspazy 4 i 12 jednak PBA normalnie je tłumi – w AMD,bazując na innych doniesieniach o nadmiernym stresie retikulum endokplazmatycznym, można stwierdzić, że system ten nie działa z jakiegoś powodu prawidłowo. ⁴⁰⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26560903
• Siatkówka zawiera w sobie telomerazę – enzym który podtrzymuje długość telomerów – stres oksydacyjny hamuje syntezę telomerazy
• U osób z AMD podniesiona jest nie tylko homocysteina i obniżony glutation ale i również obniżony poziom miedzi. ⁴⁰⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27748300
• Odkładanie się lipidów w membranie Brucha prowadzi do zwiększonej sztywności w tej tkance, zwiększonego oporu postkapilarnego naczyniówki, zwiększonego ciśnienia hydrostatycznego i zmniejszonego przepływu krwii w naczyniówce. Zmniejszony przepływ doprowadza wtedy do słabego usuwania złogów lipoproteinowych i ich akumulacji w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki oraz membranie Brucha – ostatecznie doprowadza to do stanu zapalnego którego końcowym etapem jest geograficzna atrofia i neowaskularyzacja naczyniówki. ⁴¹⁰⁾sci-hub.hk/10.1097/IIO.0b013e3180377936
• W przypadku podniesionych komórek CD45 rozróżnienie mikrogleju od makrofagów jest trudne. ⁴¹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21673720/
• PON to paraoksonaza – enzym cholesterolu HDL który usuwa utleniony LDL (oxLDL). Stwierdza się zaburzenia tego enzymu oraz zaburzenia lipidów w AMD. ⁴¹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27693409
• Długość telomerów leukocytów ma związek z patologią AMD (zwłaszcza w przypadku geograficznej atrofii). Zdectydowanie warto je wydłużać lub hamować ich skracanie. ⁴¹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26049047
• Makrofagi naczyniówkowe u osób z AMD wytwarzają iNO (indukowany tlenek azotu) i znajdowane są tylko w membranie Brucha w początkowym stadium osób AMD z miękkimi druzami czy też u osób z neowaskularyzacją naczyniówki. Makrofagi naczyniówkowe u zdrowych osób nie wytwarzają iNO. ⁴¹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19965817/
• Polaryzacja makrofagów z M1 do M2 może zachodzić po prostu z wiekiem i z czasem trwania AMD ⁴¹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21884302/⁴¹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22175541/
• W tym badaniu wykazano i pokazano zdjęcie jak wygląda geograficzna atrofia w której dominują makrofagi typu M1 oraz zdjęcie mokrego AMD w którym dominują makrofagi typu M2. ⁴¹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4153378/
• Komponent C3 wytwarzany jest lokalnie w siatkówce przez mikroglej/makrofagi prowadząc do degeneracji siatkówki. ⁴¹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28605809
• U osób z AMD stwierdza się zaburzenia mikrobiomu jelit. Oscillibacter to bakteria, która występuje u tej grupy osób w nadmiarze – powoduje ona obniżenie aktywności Zonuliny occludens (ZO-1) – białka wchodzącego w skład połączeń ścisłych uszczelniających śluzówkę jelita cienkiego. Zaburzenia funkcjonowania ZO-1(zonuliny occludens-1) powodują z kolei dysfunkcje nabłonka pigmentu siatkówki oka. ⁴¹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21209887
• Eubacterium ventrisum – także podwyższona populacja – związana z wytwarzaniem cytokin IL-6 i IL-8. Zaburzony jest także stosunek bakteri bacteroides do firmicutes – a to też jest marker nieszczelności jelit. ⁴²⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5240106. Inne badanie stwierdza, że poprzez nieszczelną śluzówkę jelit przedostają się różne molekuły w tym i polisacharyd LPS. Może to spowodować chroniczny stan zapalny z aktywacją mikrogleju i makrofagów i to także w tkance ocznej. ⁴²¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5167134/
• Lipufuscyna to miks białek i utlenionych tłuszczy – jej akumulacja jest jednym z głównych problemów w AMD i degeneracji fotoreceptorów. Główna lipofuscyna to A2E. ⁴²²⁾sci-hub.hk/10.1152/physiol.00021.2005
• Komponent C3a i MAC mogą także aktywować inflamasomy. ⁴²³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23878142/ ⁴²⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23817414/⁴²⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23613465/Tak samo jak amyloid beta. ⁴²⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23462752/
• Akumulacja lipofuscyny aktywuje inflammasomy ⁴²⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23221073/ ⁴²⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23840644/⁴²⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12483320/
• W AMD druzy kumulują sie pomiędzy nabłonkiem pigmentu siatkówku a membraną Brucha z kolei amyloid beta w siatkówkce oraz druzach. ⁴³⁰⁾sci-hub.hk/10.1007/s00018-016-2295-x
• Transport amyloidu beta przez barierę krew mózg jest zaburzany przez eNOS i jego zahamowanie powoduje dysfunkcje waskularne i zaburzenia mikrocyrkulacji co promuje odkładanie się amyloidu beta. ⁴³¹⁾Provias J, Jeynes B (2014) The role of the blood–brain barrier in the pathogenesis of senile plaques in Alzheimer’s disease. Int J Alzheimers Dis 2014:191863
• Geny rytmu dobowego regulują czynnik VEGF tak samo jak i dopamina. Są one zaburzone w chorobach gdzie dochodzi do neowaskularyzacji w tym i w AMD gdzie dochodzi do zaburzenia w/w rytmu co prowadzi do zaburzeń w produkcji dopaminy i melatoniny. ⁴³²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4738726/
• 7Kch pobudza mikroglej i polaryzacje makrofagów do ich podtypu M1 poprzez aktywację NLRP3 inflamasomów. Mikroglej obniża wtedy aktywność czynnika NGF i zwiększa czynniki angiogenne co powoduje, że staje się bardziej neurotoksyczny. ⁴³³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25775051
• Ekspozycja nabłonka pigmentu siatkówki oka na żelazo znacząco zmniejsza fagocytozę w tym rejonie która i tak już z wiekiem(i akumulacją żelaza) jest upośledzona. ⁴³⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6714331/⁴³⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19151392/
• Angiopoetyna 2 (ANG2) ma działanie proangiogenne i w mokrej postaci AMD jest podwyższona. ⁴³⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28345626
• Mikroglej także jest problemem w AMD – prawdopodobnie prowadzi on do zmiany komórek barwnikowych siatkówki. ⁴³⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19936204
• Metaloproteina 2 (MMP-2) jest w normie w przypadku AMD, jednak MMP-9 jest podwyższone co wiąże się ze stanem zapalnym ⁴³⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17304258
• Poziomy transferyny(transporter żelaza) są zwiększone w siatkówce oka ludzi z AMD(w porównaniu do ludzi zdrowych) co świadczy o zaburzonej homeostazie żelaza u w/w ludzi. ⁴³⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16639025
• W tej chorobie niszczona jest melanina (barwnik siatkówki) ⁴⁴⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26878446
• Osoby z mokrą postacią AMD śpią krócej niż osoby zdrowe. (6 godzin lub mniej) ⁴⁴¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26786476
• Wczesna postać suchego AMD charakteryzuje się formowaniem duzd,które są złogami podsiatkówkowymi w plamce żóltej i mogą postępować do geograficznej atrofi. ⁴⁴²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25319011
• 7-ketocholesterol(7KCh) aumuluje się w komórkach oka i jest obecny w wysokim stężeniu w druzach. Poziomy 7KCh w komórkach nerwowych siatkówki to od 8-20 pmol/nmol natomiast poziomy 7KCh w nabłonku komórek barwnikowych to ok.200-170000 pmol/nmol, a w druzach 200-2000. ⁴⁴³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25261634
• W przypadku mokrej postaci bardzo często występuje podwyższony poziom homocysteiny i dimetyloargininy(ADMA) (może być ona odpowiedzialna za zmniejszoną aktywność eNOS co powoduje obniżone poziomy tlenku azotu a to może odgrywać rolę w patogenezie AMD). ⁴⁴⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25210424
• Jako że w tej chorobie dochodzi do nadmiaru wolnych rodników, funkcjonowanie dysmutazy nadtlenkowej SOD czy katalazy które z nimi walczą jest obniżone – przez ten fakt dochodzi do śmierci komórek nabłonka barwnika siatkówki. ⁴⁴⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3824279/
• Występuje niski poziom glutation peroksydazy ⁴⁴⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25815109
• W czasie hipoksji siatkówki dochodzi tam do zwiększonej aktywności transportera glukozy GLUT1 i o 1.7x zwiększonej produkcji kwasu mlekowego(stąd zapewne zmiana pH). ⁴⁴⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3973437/
• Interesujące, że u ludzi z AMD ilość etanu jest wyższa niż u osób zdrowych – świadczy to o nadmiernym stresie oksydacyjnym, ale i też o zaburzeniach flory bakteryjnej ⁴⁴⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21336004

Zwyrodnienie plamki żółtej i markery wykrywania tej choroby

• Vinculin(winkulina?) możę być markerem z krwi potwierdzającym AMD. ⁴⁴⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25298412
• Zbadano, że wyższe poziomy białka MCP-1 w cieczy wodnistej oka związane są z zaawansowaną postacią AMD a osoby takie mają wysokie poziomy cytokin zapalnych IL-12 i TNF alfa. sugeruje się, że podwyższone poziomy MCP-1 mogą być markerem fazy angiogennej(mokrej) AMD. ⁴⁵⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22172228
• W wysiękowej postaci AMD zwiększone są poziomy IGFBP-2 i IGF-1(insulinowy czynnik wzrostu) i mogą być biomarkerami AMD. ⁴⁵¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24106111
• N-carboxymethyllysine to końcowy produkt glikacji (AGE). Sugeruje się, że jako marker stresu oksydacyjnego może być biomarkerem w chorobach układu krązenia(w arteriosklerozie) jak i również w AMD. ⁴⁵²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27170482 ⁴⁵³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25633305
• Interesujące jest to,że u osób z AMD poziomy czynnika wzrostu nerwów w mózgu(BDNF) są wyższe niż u osób zdrowych – podejrzewałbym, że jest to naturalna reakcja obronna organizmu przed neurodegeneracją. ⁴⁵⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26558215
• MCP-1(białko chemotaktyczne monocytów 1) jest podwyższone w przypadku wysiękowego AMD(tak samo jak VEGF naturalnie). ⁴⁵⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20937997
• Poziomy markera stanu zapalnego CRP są wyższe u osób z AMD i zaćmą niż tylko z zaćmą lub tylko z AMD. ⁴⁵⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18050118
• Niskie poziomy homcysteiny i zredukowanego glutationu to to co wyróżnia AMD wysiękowe ⁴⁵⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15803172
• W przypadku mokrego AMD poziomy pentraxin3 (PTX3) oraz CRP są znacznie wyższe niż u osób zdrowych. ⁴⁵⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24654791
• IP-10 i eotaksyna – mogą to być biomarkery AMD we wczesnym jego etapie. ⁴⁵⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20220052
• F2 izoprostany to markery stresu oksydacyjnego. Ich wyższe stężenie w moczu wykrywane jest u osób z AMD(w populacji Chińskiej). ⁴⁶⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28492872
• Membrana Brucha pogrubia się w związku z akumulacją lipidów i przez stan zapalny co przyczynia się do spowolenienia transportu składników odżywczych i transportu śmieci/zbędnych produków z okolicznych obszarów. ⁴⁶¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5755337/#CR35
• Pod wpływem mikrogleju połączenia ściśłe są rozregulowane, zwiększone są poziomy molekuł adhezyjnych ICAM-1 VCAM-1(molekuły przylegania komórek odpornościowych), pobudza cytokiny zapalne IL-1beta, TNF alfa i iIL-6, czynnik VEGF oraz metaloproteinazy 1,2,9. ⁴⁶²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4694044/⁴⁶³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4694044/
• Makrofagi M2 także mocno zwiększają poziomy fibroblastowego czynnika wzrostu bFGF, insulinowego czynnik wzrostu IGF1 PGF oraz MCP-1. ⁴⁶⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24634660/⁴⁶⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23145206/
• Żelazo w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki powoduje nadmierną aktywację komponentu układu dopełniacza C3 i jego odkładanie się. ⁴⁶⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25802332
• PEDF to czynnik pochodzący z nabłonka błonnikowego(z ang.pigment epithelium derived factor). Odpowiedzialny jest za neuroprotekcję i ma właściwości antyangiogeniczne w przypadku plamki żółtej. Ma on także pływ na stres oksydacyjny i stan zapalny w komórkach nabłonka plamki żółtej. ⁴⁶⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29351407 PEDF występuje w ciele rzęskowym, rogówce, komórkach warstwy wewnętrznej siatkówki, komórkach warstwy zewnętrznej siatkówki. Sugeruje się jego protekcyjne działanie w SM,SLA i naturalnie AMD. ⁴⁶⁸⁾phmd.pl/api/files/view/2031.pdf. Ma działanie antyangiogenne i i jest obniżone u osób z mokrym typem AMD (z kolei czynnik VEGF jest podniesiony). Zaburzenia balansu między PEDF a VEGF przyczynia się do neowaskularyzacji naczyniówki. ⁴⁶⁹⁾sci-hub.hk/10.1016/j.trsl.2014.04.005⁴⁷⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26697494 U osób z suchą postacią AMD problemem jest spadek poziomu PEDF(czynnik pochodzący z nabłonka barwnikowego siatkówki) – jest to czynnik odpowiadający między innymi za przeżycie fotoreceptorów siatkówki oraz neuronów ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Chroni także niedojrzałe neurony przed apoptoza(działa jako antagonista VEGF hamując tym samym tworzenie nowych naczyń). ⁴⁷¹⁾phmd.pl/api/files/view/2031.pdf⁴⁷²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23346798
• Komórki nabłonka pigmentu siatkówki, które poddane są ekspozycji amyloidowi beta wytwarzają nadmierne poziomy VEGF i obniżone poziomy PEDF(czynnik przeciwangiogenny). ⁴⁷³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3939747/
• Pobudzony układ dopełniacza może zmienić ekspresję metaloproteinazy 2 i 9 oraz ich aktywność oraz zaburzyć balans czynnika VEGF do PEDF powodując neowaskularyzację w AMD ⁴⁷⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4091411/
• Ciekawe badanie stwierdzające, że większość osób z AMD ma stany zapalne w jamie ustnej w sensie problemy z przyzębiem(w tym problemy z patologicznymi kieszonkami dziąsłowymi). ⁴⁷⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22783741
• W AMD często występuje obrzęk plamki żółtej który leczony jest syntetykami. Naturalnie taki obrzęk może wystąpić przy współistniejącej cukrzycy także jest to moim zdaniem pierwsza rzecz jaką należałoby sprawdzić jeśli chodzi o diagnostykę AMD(w medycynie konwencjonalnej stosuje się do powstrzymania takiego obrzeku – laser czy też leki syntetyczne anty VEGF) ⁴⁷⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23713187

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) a genetyka

• Polimorfizm geu HTRA1 jest powiązany z występowaniem AMD. ⁴⁷⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmhued/23623979
• Allela A genu rs3764261 (CETP) to obniżone ryzyko (przynajmniej w populacji Chińskiej) ⁴⁷⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24498989
• Palenie plus polimorfizmy genu ABCA4 2633C>A (CC+CA) , 5646G>A i 6389T>A zwiększają ryzyko AMD. ⁴⁷⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26261643
• Polimorfizm CFH Y402H zwiększa podatność (przynajmniej w populacji Greckiej) ⁴⁸⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25811666
• Polimorfizm genu MMP-9 (metaloproteinazy 9 RS3918242 C->T) przyczynia się do powstawania choroby ⁴⁸¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24079541
• Polimorfizm genu CF(rs141853578 G119R) to czynnik zwiększający ryzyko rozwinięcia się ostatniego/najgorszego stadium AMD. ⁴⁸²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29392637
• Polimorfizmy genów UNG(rs2337395 C/C) oraz SMUG1(rs3086404 allela A) odgrywają pewną rolę(zwiększone ryzyko) w AMD ⁴⁸³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23714858
• U zwierząt polimorfizm genu ApoE powoduje hipercholesterolemie i wywołuje AMD. U myszy następuje wtedy zwiększone utlenianie się tłuszczy(peroksydacja lipidów) i zwiększona ekspresja czynnika wzrostu śrudbłonka VEGF jak i również metaloproteinazy-2 MMP-2. Luteolina jak i glutation redukują VEGF i MMP-2 u w/w zwierząt oraz zapobiegają zmianą morfologicznym siatkówki. ⁴⁸⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23738034
• Polimorfizm geny ABCA4 (G1961E i D2177N) zwiększają ryzyko zachorowania na AMD(U Amerykanów takie zwiększone ryzyko jest w związku z typem D2177N natomiast u europejczyków już nie) ⁴⁸⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25921964
• Polimorfizm genu transferyny(transporter i regulator poziomów żelaza) TFRC (c-253G>A) zwiększa ryzyko AMD. ⁴⁸⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25915522
• Polimorfizmy genu CETP (rs5882 i rs708272) zwiększają ryzyko zachorowania na AMD a polimorfizm CETP(rs3764261) chroni przed tą chorobą. ⁴⁸⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28918250
• Gen APOE e4 chroni przed AMD (różne podtypy) ⁴⁸⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28889998
• Podejrzewa się, że zaburzenia genu PEDF mogą wywołać AMD. ⁴⁸⁹⁾phmd.pl/api/files/view/2031.pdf
• Gen FPR1 zwiększa ryzyko wysiękowego AMD. ⁴⁹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25277308
• Gen CFB (rs641153) może odgrywać rolę protekcyjną w AMD ⁴⁹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24392338
• Polimorfizm genu Val62Ile związany jest z większym ryzykiem zachorowania na AMD. ⁴⁹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24440287
• Geny CFH R1210C, COL8A1 oraz RAD51B przyczyniają się do progresji AMD w zaawansowaną jego formę. ⁴⁹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24498017
• Polimorfizm genu VEGFR1 (rs9554322, rs9582036 i rs9943922) mają związek z AMD (zwiększają ryzyko zachorowania) – w tym przypadku badanie na Chińskiej populacji ⁴⁹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26914796
• Gen ARMS2 (rs10490924) i jego polimorfizm może mieć związek z podatnością na AMD ⁴⁹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28128407
• Polimorfizmy genu CFB/C2 (rs9332739, rs547154, rs4151667 i rs641153) chronią przed AMD. ⁴⁹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22440158
• Polimorfizmy genu CFH(rs800292 i 1410996) oraz C2/CFB (rs4151667) zwiększają ryzyko choroby(badanie na chińskiej populacji). ⁴⁹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23233260
• Ludzie pozbawieni genu CYP27A1 wykazują różne problemy oczne, dysfunkcje neurologiczne, przewczesną arteriosklerozę i osteoporozę, zaćmę, kryształki cholesterolo-podobne w ciele szklistym czy też druży,defekty komórek nabłonka pigmentu siatkówki. ⁴⁹⁸⁾(Bjorkhem et al., 1995; Cruysberg et al., 1995; Dotti et al., 2001; Morgan et al., 1989).
• Polimorfizm apoliproproteiny E, która zaaganżowana jest w metabolizm cholesterolu (e2,e3 i e3), jest związany z AMD. A apolipoproteina E i gen CFH-Y402H zwiększają ryzyko AMD jak i Alzheimera. Więcej na genów zaangażowanych w powstawanie AMD tutaj – sci-hub.hk/10.1097/APO.0000000000000223 ⁴⁹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5661646/
• Zaburzenia działania genu NEP prowadzą do akumulacji amyloidu beta, który przecież obecny jest w druzach, złogach pozakomórkowych oraz w podsiatkówce w AMD. Brak genu NEP u myszy prowadzi do degeneracji komórek nabłonka pigmentu siatkówki gdyż NEP rozkłada amyloid beta. ⁵⁰⁰⁾sci-hub.hk/10.1016/j.jchf.2016.02.016
• Mutacje genu hBest1(VMD2) ⁵⁰¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17898294
• Mutacje genu BEST1 zaburzają sygnalizację wapnia w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki ⁵⁰²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25878489
• Gen CGRP(CALCA) – gen peptydu związanego z kalcytoniną zapobiega przed wyciekami w neowaskularyzacji naczyniówki. ⁵⁰³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25857228
• Polimorfizm genu IL-17A zwiększa ryzyko AMD (rs2275913 AA i rs3748067TT), ale i również po prostu nadmiernie pobudzona ta cytokina jest zaangażowana w patogenezę tej choroby ⁵⁰⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4022009/#B34 ⁵⁰⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25028103
• CYP24A1 i polimorfizm tego genu zwiększa ryzyko obydwóch form AMD(zwłaszcza mokrej). ⁵⁰⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3525248/
• BCO2 to gen alternatywnej ścieżki przekształcania karetonoidów do witaminy A. Jego receptory znajdują się na wewnętrznej membranie mitochondriów. Mutacje tego genu mogą przyczyniać siędo stresu mitochondrialnego, degeneracji plamki żółtej, anemi czy cukrzycy typu 2. Nie ma natomiast receptorów tego genu w siatkówce lub są nieaktywne. ⁵⁰⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5068469/
• Polimorfizm genu RAD51B rs17105278 T>C i rs4902566 C>T jest związany z wyższym ryzykiem AMD. ⁵⁰⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4082603/
• Siatkówka z zaburzeniami enzymu/genu CYP27A1 wprowadzana jest w stan hipoksji, akywowane są komórki Mullera i złogi cholesterolu w okolicy komórek pigmentu siatkówki. Ponadto może dojść do wycieku z naczyń krwionośnych w obrębie siatkówkowo-naczyniówkowym. ⁵⁰⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22820291/
• Allela C czy też A/C w polimorfizmie genu SOD1 redukuje ryzyko AMD ⁵¹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27935234
• Polimorfizmy genu CFH rs1061170 i rs1410996 (allele T) mogą przyczyniać się do zwiększonego ryzyka AMD zwłaszcza mokrej postaci. ⁵¹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26727378
• Polimorfizm genu SCARB1(odpowiedzialny za metabolizm tłuszczy i antyoksydantów) rs5888 (allela TT) zmniejsza ryzyko AMD z kolei. ⁵¹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27428740
• Polimorfizm genu rs28366003 (MT2A) A/G zwiększa(i to konkretnie bo 9krotnie) ryzyko suchego AMD (badanie na populacji Hiszpańskiej) ⁵¹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28635422
• Tu z kolei badanie mówiące o zwiększonym ryzyku AMD tj.synergicznym związku polimorfizmu genu ABCA4 oraz palenia papierosów. ⁵¹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26261643
• Polimorfizm genu ADIPOQ(rs822396) allela G zwiększa ryzyko zaawansowanego AMD ⁵¹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26301885
• TLR2 Arg753Gln to gen ryzyka AMD (obu typów) ⁵¹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26398587
• Polimorfizm genu MTND2*LHON4917G (4917G) zwiększa ryzyko AMD. ⁵¹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18461138
• W mózgu za rozkład cholesterolu(jego eliminację) odpowiada gen CYP46A1 (rozkłada go do 24-hydroxycholesterolu). Co ciekawe w siatkówce tzn.w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki oraz w komórkach zwojowych siatkówki także występuje ten enzym. Innymi enzymami rozkładu cholesterolu występującymi w tym obszarze są CYP27A1,CYP11A1. Ich polimorfizmy lub hamowanie jakimiś suplementami,lekami czy jedzeniem napewno będzie niekorzystne w przypadku osób z AMD. ⁵¹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9717719/⁵¹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4058366/⁵²⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17453958/⁵²¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18241055/⁵²²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12686551/⁵²³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18241055/. Najwyższe stężenie enzymu CYP rozkładającego cholesterol w ludzkich tkankach nabłonka pigmentu siatkówki jest CYP27A1,wielkokrotnie większe niż CYP46A1 który to rozkłada cholesterol w mózgu. ⁵²⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9717719/
• Możliwe, że polimorfizmy genu TIMP3 przyczyniają się do AMD. TIMP3 (wysokie poziomy) powoduje zgrubienie membrany Brucha. ⁵²⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2906603/
• Gen CD36 i jego polimorfizmy związany jest z mokrą postacią AMD (w populacji Japońskiej) ⁵²⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2806007/
• Gen Gln192Arg pełni funkcje protekcyjną w mokrej postaci AMD. ⁵²⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20042177
• Polimorfizm CFI rs141853578 (G119R) to zwiększone ryzyko wystąpienia zaawansowanej formy AMD. (badanie na populacji Irańskiej – na innych populacjach problemy z tym genem są rzadsze) ⁵²⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29392637
• Polimorfizm CFH Y402H może mieć funkcje protekcyjne(populacja turecka). ⁵²⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27404493
• Gen składowej dopełniacza C3 R102G i P314L zwiększają ryzyko AMD ⁵³⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19168221
• Kombinacja polimorfizmów rs3793917 CC i rsrs1061170 (TC/CC) (hen HTRA1 i CFH) zwiększa ryzyko mokrego typu AMD. ⁵³¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25883802
• Polimorfizmy genu CFI rs10033900T (allela C) i rs2285714 (allela C) mogą zwiększać ryzyko zachorowania na AMD. ⁵³²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26949655
• Polimorfizm genu cytokiny zapalnej TNF alfa (TNF-308 allela AA) pełni funkcje protekcyjną przed AMD. ⁵³³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27213791
• Gen HTRA1 rs11200638 (allela AA i AG) zwiększa ryzyko amd 2.36x. (badanie na populacji brazylijskiej) ⁵³⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28846052
• Gen ABCA1 rs1883025 allela T związany jest z ryzykiem zachorowania na AMD. ⁵³⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26608582
• Gen CX3CR1 rs3732379 allela T może zwiększać ryzyko zachorowania na AMD. ⁵³⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26464724
• Polimorfizm genu CX3CR1 T280M i V249l (allela T lub TT) zwiększa ryzyko AMD. ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26305531
• Polimorfizm G/G genu g.32373708 G>A-IRP1 (rs867469) związany jest ze zwiększonym ponad 3x ryzykiem AMD, genotyp G/a z kolei zmniejsza ryzyko zarówno suchej jak i mokrej postaci tej choroby. Allela G g.49520870 G>A-IRP2 zwiększa ryzyko suchej odmiany a genotyp A/A i allela A obniża ryzyko. ⁵³⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22331484
• Niedobór autofagii może predysponować do AMD (w tym badaniu akurat delecja genów Atg5 i Atg7 powoduje niedobór autofagii) ⁵³⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28465655
• Polimorfizm genu VEGF (rs833061) obniża ryzyko mokrego AMD a rs1413711 i rs3025039 zwiększa. ⁵³⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24689893
• Allela T rs10483810 (gen RAD51) zwiększa ryzyko zaawansowanej formy AMD (badanie na populacji Chińskiej) ⁵⁴⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23868022
• Posiadanie przynajmniej jednej alleli T genu LIPC rs10468017 zmniejsza ryzyko zaawansowanej postaci AMD. ⁵⁴¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25010633
• Polimorfizmy genu (tj.obydwa występujące u danego człowieka) CFH rs1061170(allela TC lub CC) i HTRA1 rs3793917(allela CC) przyczyniają się do mokrego AMD. ⁵⁴²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25883802
• Polimorfizm genu transferyny rs4481157 (allele GG) zmniejsza ryzyko AMD, GA może zwiększać. Co dziwne GA zmniejsza postęp choroby(jak już jest) do mokrej jego formy. Gen transferyny rs8177178 (GG) to mnijeszy poziom transferyny zmniejszający tym samym ryzyko AMD. ⁵⁴³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23089144
• Polimorfizm genu CFH Y402H (allela C) zwiększa ponad 2 krotnie ryzyko AMD (badanie na Chińskiej populacji). ⁵⁴⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22762059
• Polimorfizm genu czynnika H układu dopełniacza (CFH) oraz wysokie CRP wskazujące na stan zapalny mogą predysponować do rozwoju mokrego AMD. ⁵⁴⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27778189
• Polimorfizm (allela CC) genu SIRT1 rs1277836 zwiększa ryzyko AMD. ⁵⁴⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26656366
• Gen HTRA1 (rs11200638 i rs2672598) i jego polimorfizm jest związany z wyższym ryzykiem zachorowania na AMD(w populacji Irańskiej). ⁵⁴⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26989749
• Geny CFH, C2, C2, CFI, CFB przyczyniają się do ryzyka AMD i jak już się ta choroba pojawi – do jej postępowania. ⁵⁴⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25034031/⁵⁴⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22067048/
• Polimorfizmy CFH I62V i ARMS2 A69S ⁵⁵⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25788651
• Polimorfizm glutation peroksydazy (GPx Pro197Leu) zmniejsza zdolność organizmu do walki z wolnymi rodnikami(w siatkówce oka) prowadząc do AMD(w sensie zwieksza ryzyko zachorowania). ⁵⁵¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27935234
• Polimorfizm genu Apolipoproteiny E (APOE e4) zmniejsza ryzyko AMD ⁵⁵²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28889998
• Polimorfizm metaloproteinazy MMP-2 rs24386 (C->T) związany jest z rozwinięciem się ciężkich druz u osób z AMD. ⁵⁵³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28944191
• Sugeruje się, że nadmiernie pobudzony gen HRTA1 może prowadzić do neowaskularyzacji siatkówki. ⁵⁵⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27125063
• Gen lipazy wątrobowej (LIPC) rs10468017(allela T) i jego polimorfizm związany jest z mniejszym ryzkiem zaawansowanej formy AMD. ⁵⁵⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25010633
• ADIPOQ wariant rs82239 może być markerem podatności na AMD (allela G zwiększa ryzyko powstania zaawansowanej formy AMD). ⁵⁵⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26301885

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) leczenie naturalne

Opcji leczniczych czy też wspomagająćych leczenie jest ogrom(w sensie zarówno interwencji, suplementów, ziół i syntetyków) także podzieliłem wszystkie informacje z badań i raportów medycznych na kilka kategorii.

Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) – dieta, suplementy diety i zioła

• Podwyższony poziom homocysteiny zwiększa ryzyko zachorowania na AMD, tak samo jak niskie poziomy witaminy B12 czy też b9. B6 także redukuje ryzyko zachorowania. ⁵⁵⁷⁾academic.oup.com/ajcn/article/98/1/4/4578338. Już samo łagodne czy też umiarkowane podwyższenie poziomu homocysteiny wpływa na rozregulowanie naczyń krwionośnych i dysfunkcje śródbłonka. Może to przyczyniać się do obrzęku plamki żółtej ⁵⁵⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18320515. Należy zaznaczyć, że wysoka homocysteina może spowodować zaburzenia aktywności genów transkrypcyjnych i czynników stanu zapalnego takich jak CCL5, CEBPB, IL13RA2, IL15RA, IL6, IL8 i CXCL3(wszystko to jest podniesione w zwiazku z wysoką homocysteiną) w siatkówce oka. ⁵⁵⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28546923 a hiperhomocysteinemia może być jedną z przyczyn ryzyka AMD. ⁵⁶⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28221439. Kolejne badanie sugeruje, że B12 i folian(aktywna forma witaminy B9) redukują to ryzyko(gdyż zmniejszają poziomy homocysteiny). ⁵⁶¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23636242. Jedno z badań dowiodło, że poziomy homocysteiny są wyższe u osób chorujących względem osób zdrowych,poziomy witaminy B12 są niższe tak samo jak i poziomy B9. ⁵⁶²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26194346 Ponadto homocysteina(wysoki poziom) przyczynia się do powstawania AMD poprzez zmniejszenie aktywności połączeń ścisłych chroniących bariere krew-oko, zaburza aktywność fagocystyczną, zmniejsza międzykomórkową rezystancję elektryczną). ⁵⁶³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26885895
• STAT3 podwyższa poziomy białek przeżycia komórkowego Bcl-xl w różnych typach komórek. Pobudza ścieżkę Wnt co przyczynia się do protekcji przed apoptozą komórek nabłonka pigmentu siatkówki(chroni przed stresem oksydacyjnym)(brak STAT3 powoduje, że znika protekcyjne działanie ścieżki Wnt). TLR3 podnosi poziomy STAT3. Nie ma pewności czy STAT3 powoduje neowaskularyzację naczyniówki czy może jest ono podniesione na skutek neowaskularyzacji. N-acetyl cysteina podczas wysokich poziomów glukozy we krwi redukuje STAT3 i ekspresję VEGF jak i również terapia antyoksydantami robi to samo. ⁵⁶⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3876436/
• Hiperhomocysteinemia(czyli nadmiar homocysteiny) powoduje aktywację stresu oksydacyjnego który ma negatywny wpływ na funkcjonowanie nabłonka siatkówki. NAC(n-acetylo cysteina) może w tym przypadku pomóc w walce z wolnymi rodnikami. ⁵⁶⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28931831. Ponadto NAC przeciwdziała podniesionej aktywności kaspazy 3 i 7 oraz zwiększonej produkcji wolnych rodników przez 7Kcho(7-ketocholesterol) jak i również przeciwdziała nadmiernej produkcji wolnych rodników przez retikulum endoplazmatyczne ⁵⁶⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28116245, chroni przed stresem retikulum endoplazmatycznego ⁵⁶⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25402962,  hamuje stres oksydacyjny i aktywację NF-kB,jak i także nadmiar makrofagów czy neutrofili w plamce żółtej siatkówki, hamuje MCP-1, VEGF czy też CXCL1 ⁵⁶⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20958190 oraz chroni siatkówkę przed uszkodzeniem wywołanym przez światło niebieskie. ⁵⁶⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28769003
• Krople do oczu z flawonoidami 3x dziennie polepszają krążenie krwi w oku oraz zapobiegają neowaskularyzacji plamki żółtej. ⁵⁷⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22553528
• DIM to suplement pochodzący z warzyw kapuścianych który hamuje produkcje VEGF i aktywację czynnika indukcji hipoksji(HIF-1alfa) co jest bardzo przydatne w przypadku zwłaszcza mokrej postaci AMD. ⁵⁷¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25955241
• Bajkalina(substancja zawarta między innymi w tarczycy bajkalskiej) chroni nabłonek barwnikowy siatkówki przed stresem oksydacyjnym, zmniejsza aktywność metaloproteinazy 9 (MMP-9) w macierzy oraz zmniejsza poziomy czynnika VEGF dzięki czemu chroni siatkówkę. ⁵⁷²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20879805
• Bioflawony z tarczycy Bajkalskiej (Wogonina, baicalein i baicalin) hamują produkcję tlenku azotu przez makrofagi jak i również obniżają cytokiny zapalne IL-1b, IL-6, IL-8 czy czynnik transkrypcyjny NFkappaB oraz posiadają właściwości antyoksydacyjne. Ponadto hamują angiogenezę komórek nabłonka. H2O2 zwiększa produkcję MMP-9 i VEGF , które obniża bajkalina. Pełni funkcje protekcyjne względem komórek zwojowych siatkówki co jest kluczowe w AMD. Co ciekawe możliwe że przywraca/normalizuje spadki glutationu i może chronić przed skutkami niedokrwienia (zwiększa poziomy HO-1). Przywraca do normy niskie poziomy ZO-1 (jest to białko wchodzące w skład połączeń ścisłych czyli tych które tworzą barierę krew-siatkówka). Redukuje poziomy VEGF i zwiększa PEDF. ⁵⁷³⁾sci-hub.hk/10.1089/jop.2014.0074⁵⁷⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28260013. Baikalina(substancja zawarta w tarczycy bajkalskiej) hamuje VEGF,PDGF i metaloproteinazę MMP-2. Sugeruje się, że może być dobrym kandydatem do leczenia AMD. ⁵⁷⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24502359 Kolejna substancja z tego zioła – wogonina -chroni komórki nabłonka pigmentu siatkówki przed apoptozą wywołaną przez h2o2 oraz przed stresem oksydacyjnym. ⁵⁷⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25432585. Substancja ta działanie neuroprotekcyjne. Może ona zwiększać ilość neuronów siatkówki poprzez wpływ na komórki macierzyste szpiku kostnego oraz poprzez zahamowanie ścieżki Notch-1. Wogonina możę być przydatna w chorobach degeneracyjnych siatkówki. ⁵⁷⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28415701. Potwierdza się, że tarczyca bajkalska hamuje formowanie się naczyń krwionośnych w okolicach plamki żółtej. Osłabia ona aktywację VEGF,PDGF i MMP-2. Sugeruje się, że może się ona nadać w przypadku wysiękowego zwyrodnienia plamki żółtej. ⁵⁷⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24502359
• NAC(n-acetylocysteina) to aminokwas który chroni komórki pigmentacyjne nabłonka oka przed niedotlenieniem. (robi to poprzez hamowanie nadmiernej aktywności genu p53 i CASP8) ⁵⁷⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20653475
• Idebenon to syntetyczna pochodna/analog koenzymu Q10. Chroni on komórki pigmentu siatkówki przed śmiercią i stresem oksydacyjnym poprzez stabilizacje białek,które decydują o 'życiu’ komórki (białka Bax i Bcl-2). ⁵⁸⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26044821
• Oliwa z oliwek zmniejsza ryzko wystąpienia późnej formy AMD. Inne badanie potwierdza, że oliwa z oliwek może być dobrą opcją zapobiegania rozwojowi AMD (kwasy zawarte w tym oleju hamują cytokiny zapalne IL-1beta, IL-6, TNF alfa, interferon gamma oraz czynnik VEGF). ⁵⁸¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27467382 ⁵⁸²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26914244⁵⁸³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19433719. Oliwa dzięki zawartości hydroksytyrozolu (HTS) działa przeciwrodnikowo chroniąc tym samym mitochondria komórkowe. ⁵⁸⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20938484 Z kolei inne badanie stwierdza, że wraz z omega-3 przyczynia się do mniejszego ryzyka zachorowania na AMD. ⁵⁸⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19433719
• Wysoko skoncentrowane ekstrakty z borówek wykazują pozytywne działanie w AMD(zmniejszają utlenianie się tłuszczy i działają przeciwrodnikowo w siatkówce oka) ⁵⁸⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16075680
• Viagra powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych siatkówki – nie wiadomo jednak czy polepsza to ich ukrwienie (podejrzewam, że aminokwas l-arginina będzie działał tak samo) – teoretycznie w suchej odmianie AMD może być ona(l-arginina) pomocna ⁵⁸⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16530757
• Jak najczęstsze spożywanie świeżych warzyw i owoców w sezonie zmniejsza ryzyko AMD ⁵⁸⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14704513
• Przydatna może być także witamina C która bardzo dobrze sobie radzi z wolnymi rodnikami ⁵⁸⁹⁾Beatty et al. 2000; Sies et al. 1992; Fig. 1
• Proantocyjaniny z jagód, poprzez swoje silne działanie antyoksydacyjne wykazują działanie zmniejszające poziom czynnika VEGF co hamuje postęp choroby. ⁵⁹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29393642
• Zewnątrzkomórkowe ATP przyczynia się do degeneracji fotoreceptorów poprzez nadmiernie pobudzone receptory P2 (w tym P2x7 którego negatywne nadmiernie pobudzenie zostało przebadane). Szafran (przyprawa/zioło) hamuje receptory P2X7. ⁵⁹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4749535/. Ponadto szafran poprawia przepływ krwi w siatkówce, wykazuje działanie antyoksydacyjne (zwiększa SOD, glutation GSH i peroksydazę glutationu GPx) ⁵⁹²⁾sci-hub.hk/10.1080/10408398.2013.879467, wykazuje działanie protekcyjne względem siatkówki oka ⁵⁹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23938314 (wykazano , że podawanie go w ilości 30mg poprawia funkcje siatkówki osób z AMD) ⁵⁹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28289690. Inne badanie potwierdziło także jego pozytywną rolę w poprawie funkcji plamki żółtej w początkowym stadium AMD. ⁵⁹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22852021

Wpływ szafranu,kwercytyny,resweratrolu, zioła Danshen, katechin na procesy hamowania stanu zapalnego(tutaj na kaspazy oraz nagromadzenie się wolnych rodników które je pobudzają) ⁵⁹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3703386/

• Sulforafan(substancja zawarta między innymi w kiełkach brokuł) pobudza enzymy antyoksydacyjne takie jak Nrf2 i Thioredoxin-1 – Trx1) oraz hamuje czynniki zapalne w komórkach nabłkonka barwnika siatkówki. Sugeruje się, że może być cenną substancją do zapobiegania czy też opóźniania postępu choroby. W innym badaniu potwierdzono, że l-sulforafan promuje regenerację komórek siatkówki pod obciążeniem oksydantów(podnosi on aktywność genu glutation s-transferazy) ⁵⁹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24187606 ⁵⁹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29376497
• Korzeń żeń szenia chroni komórki nabłonka pigmentu siatkówki przed niszczycielskim wpływem nadmiernie pobudzonego czynnika VEGF (hamuje go) ⁵⁹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24527228
• Luteina chroni siatkówkę oka poprzez hamowanie nNOS oraz cyklooksygenazy-2(substancja powodująca stan zapalny która hamuje np.aspiryna). Sugeruje się, że dzięki temu luteolina hamuje śmierć komórek gdzie nastąpiło niedokrwienie w siatkówce oka. ⁶⁰⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16631350
• Ekstrakt z borówek niweluje śmierć komórek siatkówki wywołaną światłem, redukuje stres oksydacyjny i stres w retikulum endoplazmatycznym siatkówki. ⁶⁰¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28570634
• Astaksantyna to substancja występująca między innymi w krylu morskim. Jest to karotenoid, który jest w stanie ochronić siatkówkę i jej komórki przed uszkodzeniem spowodowanym światłem(w teście użyto światła 8000 luxów). Wykazuje działanie antyoksydacyjne. ⁶⁰²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24152963. Redukuje poziomy H2O2 które przyczyniają się do utraty widzenia, śmierci komórkowej i generowania wolnych rodników. Uruchamia ścieżkę Nrf2-ARE która uruchamia detoks w organizmie(pobudza enzymy NQO1, HO-1, GCLM GCLC) oraz hamuje kaspazę-3 która doprowadza do śmierci komórkowej. Ponadto aktywuje ścieżkę Pl3K/Akt która pełni funkcje protekcyjną względem komórek nabłonka pigmentu siatkówki oka. ⁶⁰³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23901249. Astaksantyna wykazuje silniejsze właściwości antyoksydacyjne niż luteina czy zeaksantyna oraz przenika przez barierę krew-oko kumulując się w siatkówce (tak samo jak luteina). Szczury karmione astaksantyną miały mniejsze zniszczenia fotoreceptorów spowodowane światłem niż te, którym jej nie podawano. Ponadto chroni mitochondria przed peroksydacją lipidów. ⁶⁰⁴⁾sci-hub.hk/10.1016/S0167-7799(03)00078-7

Wpływ kurkuminy, żeń szenia, DanShen na zahamowanie stanu zapalnego. ⁶⁰⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3703386/

• Kwas kofeinowy wykazuje działanie przeciwangiogenne oraz antyoksdaycyjne (hamuje neowaskularyzację siatkówki). ⁶⁰⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19589397
• Suplementacja witaminami z grupy B (tutaj polecam aktywne formy) może zredukować ryzyko choroby ⁶⁰⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19237716
• Alfa tokoferol(forma witaminy E) może pełnić funkcje antyoksydacyjną w siatkówce oka(aktywuje enzym Nrf2). ⁶⁰⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20153624
• Sipjeondaebo-tang to Azjatycka mieszanka ziół która zmniejsza poziomy VEGF oraz płytkopochodny czynnik wzrostu PDGF , zatem zmniejsza neowaskularyzację. ⁶⁰⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25365937
• Naringenina (substancja zawarta w cytrusach) chroni przed neowaskularyzacją plamki żółtej.⁶¹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22553507
• Salvia miltiorrhiza(Dan Shen) to zioło, które zawiera w sobie substancję zwaną salvianolic Acid A,który aktywuje enzymy Nr2/HO-1 w komórkach nabłonka pigmentu i chroni przed stresek oksydacyjnym poprzez aktywację ścieżki sygnałowej Akt/mTORC1. ⁶¹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24486344
• Kwercetyna to substancja zawarta między innymi w ziołach. Hamuje powstawanie neowaskularyzacji plamki żółtej in vitro i in vivo oraz zwiększa przepływ krwi naczyniówkowej. ⁶¹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21425492
• Celastrol to substancja zawarta między innymi w roślinie Winorośl zeusa(trzyskrzydlec – Tripterygium wilfordii),zdolna do zahamowania odpowiedzi zapalnej wrodzonego układu odpornościowego w nabłonku pigmentu siatkówki oka poprzez zahamowanie Nf-kB(czy też cytokiny IL-6) oraz białka szoku termicznego – Hsp70(Hsp70 to regulator Nf-kB). ⁶¹³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21683142
• TUDCA chroni fotoreceptory po odklejeniu się siatkówki. Może to ochronić przed utratą wzroku w chrobach takich jak między innymi AMD. ⁶¹⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21961034⁶¹⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20565307
• Berberyna to substancja zawarta między innymi w berberysach. W AMD powoduje ona obniżenie się poziomu mikrogleju/makrofagów,MDA i ogólnie stresu oksydacyjnego. Chroni siatkówkę przed dewastacyjnym działaniem światła. ⁶¹⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26475979
• Polifenole z zielonej herbaty chronią plamkę żółtą przed uszkodzeniami spowodowanymi przez promienie UVB poprzez wpływ na ekspresję genów oraz protekcję mitochondriów komórkowych.⁶¹⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20702817
• Witamina A łagodzi degenerację siatkówki (u otyłych szczurów). ⁶¹⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23036575
• Korzeń żeń szenia hamuje produkcję czynnika VEGF w nabłonku pigmentu siatkówki oka. ⁶¹⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24527228
• Wąkrotka azjatycka i naostrzyk(Centella asiatica i Melilotus) (flawonoidy z tych ziół) wykazują pozytywne działanie w tej chorobie.
• Interferon beta promuje proliferację komórek nabłonka pigmentu siatkówki i hamuje aktywność komórek nabłonka neowaskularyzacji co przyczynia się do regresji neowaskularyzacji plamki zółtej. Pomimo tego bardzo ciekawego badania z interferonami zarówno alfa jak i beta bym uważał gdyż mogą dosłownie zniszczyć wzrok i spowodować inne permanente problemy zdrowotne. (moim zdaniem to wynika ze stosowania zbyt dużych dawek jak i faktu,że jest to po prostu syntetyk – sugerowałbym użycie ziół, które zwiększają ten typ interferonu np.rdestowiec japoński który ma w sobie b.duże ilości resweratrolu). ⁶²⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7540359

• Dieta o niskim indeksie glikemicznym(IG) zmniejsza ryzyko druz i zaawansowanej formy AMD. Inne badanie potwierdza,że osoby z ryzykiem zaawansowanego AMD mogą odczuć pozytywny efekt spożywania posiłków z węglowodanów o niższym poziomie indeksu glikemicznego.⁶²¹⁾ ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19410952 ⁶²²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17921404
• Kwas rozmarynowy(zawary naturalnie w rozmarynie) hamuje neowaskularyzacje siatkówki. ⁶²³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19470386
• Celestrol to substancja roślinna(występująca w winorośli Zeusa), która hamuje stany zapalne w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki poprzez regulację białka szoku termicznego Hsp70 oraz czynnik transkrypcyjny NF-kB(Hsp70 jest regulatorem NF-kB). Ponadto redukuje cytokinę IL-6 która odgrywa ważną rolę(zapalną) w tej chorobie ⁶²⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21683142
• R-ALA (to kwas R-alfa liponowy) zwiększa aktywność dysmutazy nadtlenkowej SOD co może wspierać leczenie AMD. ⁶²⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22678104 Chroni siatkówkę przed degeneracją wywołaną przez światło(chroni komórki fotoreceptorowe) ⁶²⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25146987 oraz chroni komórki Mullera przed chryzenem(substancja występująca w dymie papierosowym) i może zredukować lub zapobiec degeneracji tych komórek w AMD. ⁶²⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23335848
• Akroleina to toksyna zawarta w dymu papierosowym. Uszkadza ona mitochondria komórek siatkówki oraz powoduje ich dysfunkcje poprzez redukcję glutationu, enzymów antyoksydacyjnych, ekspresji Nrf2.. R-ALA redukuje jej toksyczne oddziaływanie. ⁶²⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17197552
• Sok z żurawiny wykazując działanie przeciwrodnikowe redukuje progresję AMD – naturalnie chodzi o sok żurawinowy wyciśniety pare minut przed jego spożyciem (a nie syf nazywany sokiem 100%). ⁶²⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27937080
• B6,B9 i B12 mogą obniżać ryzyko AMD. ⁶³⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19237716
• Kwas kofeinowy hamuje neowaskularyzację siatkówki,zatem hamuje angiogenezę. Może to być przydatne w mokrej formie charakteryzowanej choroby. ⁶³¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19589397 To samo działanie ma kwas chlorogenowy ⁶³²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20532143. Obydwa kwasy występują w wielu ziołach.
• Kwas ferulowy powstrzymuje pprodukcję amyloidu beta w nabłonku komórek oczu. ⁶³³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28409157
• Artemisinia to mocarne zioło, które chroni komórki siatkówki przed zniszczeniami wywołanymi przez światło oraz przez h2o2(chroni neurony siatkówki). ⁶³⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28447781
• Pycnogenol poprawia mikrokrążenie w siatkówce oka u osób z retinopatią cukrzycową – myślę, że w przypadku odmiany suchej AMD może być również bardzo przydatny. ⁶³⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19916788
• DIM hamuje HIF-1alfa i aktywność Nf-Kb oraz VEGF. w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki ⁶³⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25955241
• Hibiscus sabdariffa(Ketmia szczawiowa) i hibiscetyna(hibiscetin), substancja zawarta w Ketmi jest regulatorem angiogenezy(jak i ogólnie antocyjany) co może być wykorzystane do kontroli tego procesu w AMD. ⁶³⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28459020
• Kwas karnozynowy zawarty w ekstrakcie z rozmarynu przekracza barierę krew mózg i wykazuje działanie neuroprotekcyjne. Pobudza enzym antyoksydacyjny Nrf2. Chroni komórki nabłonka pigmentu siatkówki oka przed toksycznością h2o2 oraz redukuje formowanie się Prx2. Chroni także oczy przed światłem, zwiększa grubość zewnętrznej powłoki komórek jądrowych siatkówki. ⁶³⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23081978
• Nadmiar soli w diecie i odwodnienie organizmu(bardzo często spotykane u osób starszych) prowadzi do zewnątrzkomórkowej osmozy(Osmolalności) co przekłada się na nadciśnienie. Ma to negatywny wpływ na siatkówkę gdyż wysoka osmoza powoduje wzrost VEGF,wzrost czynnika wzrostu fibroblastów, wzrost akwaporyny-5 . Ponadto wzrost stresu osmotycznego powoduje wzrost stanów zapalnych w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. Całość tych procesów wskazuje na zwiększone ryzyko AMD. ⁶³⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28031693
• Poziomy DHEA SO4 są niskie w przypadku AMD (co w sumie nie dziwi bo z wiekiem DHEA naturalnie spada tak samo jak poziom praktycznie większości hormonów). Sugerować to też może problem z nadnerczami a jak jest z nimi problem to również i z tarczycą(co potwierdzają inne badania konkretnie właśnie w tej chorobie). DHEA można zakupić i suplementować w formie suplementu diety. ⁶⁴⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17157799
• Idebenone to substancja, którą można kupić w postaić suplementu. Redkuje proapoptyczną(czyli powodującą śmierć) ilość białka Bax oraz aktywuje/zwiększa ilość antyapoptycznego białka Bcl-2 chroniąc tym samym komórki pigmentu siatkówki. ⁶⁴¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26044821
• Acetyl l-karnityna hamuje czynnik B układu dopełniacza (CFB) w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki ⁶⁴²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29247196 z kolei l-karnityna obniża poziomy MDA(marker peroksydacji lipidów) oraz chroni przed stresem oksydacyjnym oraz zwiększa poziomy glutationu co jest bardzo przydatne w AMD. ⁶⁴³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25610013
• Luteolina i fisetyna chronią komórki nabłonka pigmentu siatkówki poprzez obniżenie stanów zapalnych (redukują aktywację ścieżek MAPK i CREB). ⁶⁴⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26619957
• Wysokie spożycie folianu(aktywnej formy witaminy B9 ) zmniejsza ryzyko progresji atrofii geograficznej. ⁶⁴⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26961928
• Niacyna powoduje rozszerzenie naczyń tętniczych siatkówki jednak potrzeba badań aby potwierdzić jej pozytywne działanie w przypadku np. suchej postaci AMD. ⁶⁴⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16877271
• Z naturalnych produktów hamujących czynnik VEGF można wymienić Luteolinę, apigeninę(która hamuje również HIF-1alfa), genisteinę , Hesperetynę(z owoców cytrusowych), Cremastranone(Z Cremastra appendiculata), kwercytynę(krople do oczu z kwercytyną o stężeniu 1% podawane 3x dziennie hamują neowaskularyzację naczyniówki), Isoliquiritigenin (z korzenia lukreci), Deguelin (z Mundulea sericea), Honokiol(z kory Magnoli), Combretastatin (z Combretum caffrum), Decursin (z Angelica gigas), Withaferin A (z Withani Somnifery). ⁶⁴⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4259824/
• Aktywacja receptorów PPAR alfa pełni funkcje protekcyjną przed stresem oksydacyjnym i może przyczyniać się do spowolnienia postępu choroby. ⁶⁴⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25385631
• Ekstrakt z Melisy(melissa officinalis) chroni komórki nabłonka pigmentu siatkówki przed stresem oksydacyjnym. Sugeruje się, że może pełnić funkcje protekcyjne w suchej odmianie AMD. ⁶⁴⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26941573
• W AMD występują zaburzenia komórek gleju. Sugeruje się, że zahamowanie stresu oksydacyjnego i stresu związanego z retikulum endoplazmatycznym może być dobrą opcją na zaburzenia komórek glejowych w AMD. ⁶⁵⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29357794
• Stwierdza się, że poziomy acetylcholinoesterazy(enzym rozkładający acetylocholinę) są na niskim poziomie w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki(zdrowej). Stwierdza się, że jej podniesione poziomy mogą być problemem(gdyż podnosi je nadmiar H2O2) w AMD.  Jest masa produktów naturalnych hamujących ten enzym – można o nich poczytać także i na tym blogu(bardzo rozbudowaną listę można znaleźć np.tutaj czytelniamedyczna.pl/2631,hamowanie-aktywnoci-acetylocholinoesterazy-i-butyrylocholinoesterazy-przez-surow.html )⁶⁵¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24392323
• Krople do oczu z n-acetylo karnozyną mogą pomóc w AMD. ⁶⁵²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19487926
• Spadek koenzymu q10 w siatkówce następuje wraz z wiekiem i wynosi ok.40%. Spadek ten wynika z mniejszej wydajności organizmu w walce z wolnymi rodnikami oraz spadkiem syntezy ATP w siatkówce – doprowadzić to może do degeneracji siatkówki. ⁶⁵³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19060288 Koenzym Q10 hamuje produkcję wolnych rodników i chroni komórki nerwowe siatkówki przed stresem oksydacyjnym ⁶⁵⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28762311, może poradzić sobie z problemem nagromadzenia cholesterolu 7kCh czy też 24S-OHC. ⁶⁵⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5755337/ Jako że wolne rodniki(ich nadmiar) to podstawowy problem w AMD, wykazano, że poziomy koenzymu q10 u osób z tą chorobą są niższe niż u osób zdrowych, dlatego też sugeruje się, że suplement ten może być pomocny w patogenezie tej choroby. ⁶⁵⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11125270
• Wysoki poziom mleczanu a niski pirogronianu to znany marker zaburzeń mitochondrialnych i jest oznaką, że w AMD zaburzone są funkcje przeciwoksydacyjne. Sugeruje się, żę nadmiar mleczanu jest zaangażowany w patogenezę AMD. Odrazu od siebie muszę dodać, że bardzo dobrym reduktorem mleczanu jest koenzym Q10, który w tej chorobie na pewno bym zastosował ze względu na jego właściwości chroniące mitochondria komórkowe w każdym organie ciała w tym i w siatkówce oka. Innym suplementem który mogłbym zasugerować jest rewelacyjny MitoQ, który bardzo szybko dociera do mitochondriów komórkowych, dobrze sobie radząc ze stresem oksydacyjnym który tam panuje. ⁶⁵⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25191529
• Podawanie inhibitorów proteasomów redukuje stres oksydacyjny w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. Naturalne inhibitory proteasomów to takie substancje jak celastrol, withaferin A, EGCG. ⁶⁵⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22903875 ⁶⁵⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22879419
• Substancja zawarta w zielu Dan Shen (Salvianolic Acid A) chroni przed utlenianiem się lipidów(które prowadzi do progresji neowaskularyzacji naczyniówki). Ponadto chciałbym dodać, ze Dan Shen przechodzi przez barierę krew mózg zatem także i przez barierę krew-siatkówka i może działać tam przeciwzapalanie i antyoksydacyjnie. ⁶⁶⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29081889 ⁶⁶¹⁾hindawi.com/journals/ecam/2013/247948/⁶⁶²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19216858
• Fukoidan z Undaria pinnatifida wykazuje działanie anty VEGF oraz obniża HIF-1alfa jak i także NFkappaB. Posiada właściwości antyoksydacyjne oraz zwiększa poziomy Nrf2. Hamuje układ klasyczny i alternatywny układ dopełniacza (przyczepia się do białka C1q i C4 hamująć aktywację klasycznego szlaku dopełniacza) jak i również C3 i C3b. Hamuje MCP-1, Cox-2 i iNOS jak i również TNF alfa i IL-1beta. (z Ecklonia cava, fucoidan z Agarum cribosum może aktywować cytokiny zapalne). ⁶⁶³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4771984/
• Cremastranone to homoizoflawon, który posiada właściwości hamowania angiogenezy w siatkówce oka. ⁶⁶⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26035340
• Kwercytyna pobudza ścieżkę Nrf2 co wykazuje działanie antyoksydacyjne w AMD. ⁶⁶⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26643168
• Borówka bagienna – wjątkowo ciekawa roślina gdyż hamuje fotooksydację A2E która spowodowana jest przez światło niebieskie, redukuje akumulację A2E przyczyniając się tym do protekcji komórek nabłonka pigmentu siatkówki. ⁶⁶⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26589689
• Barleria lupulina to roślina która posiada w sobie katechole (alky catechols) które pobudzają enzym Nrf2. Polepsza funkcje połączeń ścisłych niezbednych do zachowania integralności bariery siatkówka-krew, polepsza funkcje komórek nabłonka i redukuje stan zapalny i przecieki waskularne. ⁶⁶⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27660013
• Polisacharydy z jagod goji (Lycium barbarum) regulują nie poprawnie aktywowane białka śmierci i przetrwania komórkowego – Bax i Bcl-2 chroniąc tym samym komórki nabłonka pigmentu siatkówki przed apoptozą. Przed AMD chroni też ekstrakt ze zwykłych jagód. ⁶⁶⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25709900⁶⁶⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16075680
• Druzy powstają poprzez infiltracje(przenikanie) mikrogleju do komórek nabłonka pigmentu siatkówki. Mikroglej to głównie makrofagi, które znajdują się w mózgu i są kontrolowane przez receptory PPAR gamma. Pełni on funkcje zarówno protekcyjna ale także i niszczycielską – może wytwarzać(jeśli jest nadmiernie aktywowany) cytokiny zapalne powodując stan zapalny w obrębie móżgu czy też np.oczu jak i też możę zwiększać poziomy makrofagów i leukocytów. Kurkuma hamuje mikroglej(tak jak to robi moim zdaniem lepsza substancja – syntetyk naltrekson w niskiej dawce). Kurkumina aktywując PPAR gamma przyczynia się do obniżenia produkcji metaloproteinay 9(MMP-9) która powodouje degradację macierzy zewnątrzkomórkowej i stymuluje komórki nabłonka pigmentu atkówki do migracji do membrany Brucha co przyczynia się do patogenzy AMD ⁶⁷⁰⁾sci-hub.hk/10.1055/s-0033-1351074
• Kurkumina reguluje wykorzystanie tlenu, retencję wapnia, reguluje potencjał membran mitochondrialnych i aktywuje kompleksy respiratorowe mitochondriów. Ponadto aktywuje czynnik transkrypcyjny Nrf2. W zaburzeniach siatkówki podwyższa poziomy glutationu, redukuje cytokiny zapalne i czynnik NFkB czy też czynnik VEGF oraz eNOS. Podwyższa HO-1 i redukuje poziomy wolnych rodników. Łatwiej napisać czego kurkumina nie robi w chorobach oczu… ⁶⁷¹⁾sci-hub.hk/10.1002/mnfr.201200718
• Kurkumina to substancja zawarta w Kurkumie. Badania dowodzą, że może wykazywać pozytywne działanie w syndromie suchego oka czy witreoretinopati. Syndrom suchego oka to między innymi stan zaplny oka, w którym dominują cytokiny zapalne IL-1beta, IL-6 i TNF alfa jak i naturalnie czynnik transkrypcyjny NFkappaB. Kurkuma i kurkumina hamują stan zapalny w tym schorzeniu zatem i powinna także w AMD. Wykazuje także pozytywne działanie w retinopati cukrzycowej. Hamuje kumulację się wapnia Ca(2+). receptory PPAR-gamma są znajdowane w komórkach neuralnych jak i w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki – ich aktywacja związana jest z aktywnymi problemami z narządu wzroku. Receptory te odgrywają ważną rolę w przypadku stanu zaplnego. Wykazano, że agoniści(czyli pobudzacze tych receptorów) obniżają stan zapalny(MCP-1, cytokinę L-6, CRP, PAI-1, MMP-9) ⁶⁷²⁾sci-hub.hk/10.1055/s-0033-1351074. Kurkuma (Curcuma longa) hamuje czynnik VEGF w AMD. Ponadto działa przeciwzapalnie(hamując praktycznie wszystkie cytokiny zapalne) i antyoksydacyjne, zwiększa poziomy SOD oraz glutationu. ⁶⁷³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28853916, wykazuje znaczącą poprawę w AMD poprzez regulacje proliferacji, stesu oksydacyjnego i apoptozy komórek nabłonka pigmentu siatkówki chroniąc dzięki temu wzrok ⁶⁷⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26445530, hamują akumulację amyloidu beta i jego agregacje a także jego formowanie się w mózgu hamując tym samym jego toksyczność ⁶⁷⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22742420, reguluje poziomy NF-kappaB(obniża), AKT, NRF2(zwiększa) i czynników wzrostu dzięki czemu, hamuje stan zapalny i chroni komórki w AMD. Ponadto obniża czynnik VEGF ⁶⁷⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19121385⁶⁷⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17662242/,  chroni przed zniszczeniami wywołanymi przez światło i zapobiegają apoptozie(śmierci) komórek nabłonka pigmentu siatkówki. ⁶⁷⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28155996⁶⁷⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28155996
• Substancje które hamują VEGF to olej sojowy, meisoindigo, artesunat, sulforafan, aplidyna, meisoindigo, kwas 4-O-metylogalowy, celastrol, kwas elagowy, delfinidyna, kurkumina i philinopside A, skopolina, fisetyna i paeoniflorina, kwas kawowy i  polifenol (EGCG) ⁶⁸⁰⁾(Jeong, Koh, Lee, Lee, Lee, Bae, Lu and Kim 2011)
• He-Ying-ing-Re to chińska formuła ziołowa która reguluje połączenia ścisłe(niezbędne do utrzymania bariery krew-oko/siatkówka) i redukuje poziomy AGE. ⁶⁸¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25929449
• Salvianolic Acid A zawarty w zielu Dan Shen (Salvia miltiorrhiza) chroni komórki nabłonka pigmentu siatkówki przed stresem oksydacyjnym i stanem zapalnym poprzez pobudzenie enzymu Nrf2 i dezaktywację Ścieżki P2x7r-Pkr-Nlrp3 ⁶⁸²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28371616
• Genisteina (substancja pozyskana z soi ale i nie tylko), hamuje angiogenezę podczas neowaskularyzacji naczyniówki(redukuje poziomy MCP-1, ICAM-1 i MMP-9). ⁶⁸³⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25113565
• skQ1 to antyoksydant w postaci kropli który bezpośrednio dociera do mitochondriów komórkowych oczu. Obniża on poziomy receptora węglowodorów aromatycznych AhR). Pobudza enzymy detoksu Cyp1bb1 i Cyp1a2 które zamieszane są w aptogenezę AMD podobną retinopatię. ⁶⁸⁴⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25132985
• W patofizjologię AMD zaangażowane są minerały takie jak cynk,miedź i żelazo. Są one ściśle związane z białkami i innymi molekułami w celu regulacji różnych struktur i/lub funkcji lub też w postaci nie związanej. Za wysoki poziom niezwiązanych/wolnych jonów metali może wywoływać efekt toksyczny i aby ochronić komórki siatkówki przed tą toksycznością, prawidłowo muszą działać różne transportery metali, chaperony czy też obecność molekół składujących które ściśle przylegają do tych metali po to ,aby nie tworzyły one toksyczności. Jako że akumulacja żelaza w siatkówce związana jest z wiekiem i patogenezą AMD, sugeruje się, że chelatory żelaza i/lub cynku mogą pomóc w przypadku tej choroby. ⁶⁸⁵⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24160731
• Nikotynamid hamuje powstawanie druz, czynników zapalnych w tym i aktywacji dopełniacza. ⁶⁸⁶⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28132833
• Likopen(substancja zawarta w pomidorach) redukuje przyleganie monocytów oraz zniszczenia wywołane przez H2O2 w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. Ponadto hamuje ICAM-1 oraz NFkappaB jak i także stymuluje enzym Nrf2 i zwiększa wewnątrzkomórkowy glutation. ⁶⁸⁷⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27155396
• Suplementacja NAD+ hamuje stres oksydacyjny wywołany przez H2O2 i chroni komórki nabłonka pigmentu siatkówki przed śmiercią poprzez podniesienie statusu autofagii. ⁶⁸⁸⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27240523
• Flawony z rokitnika zwyczajnego(Hippophae rhamnoides) chronią komórki zwojowe siatkówki przed stresem oksydacyjnym,stanami zapalnymi, apoptozą i nadmierną angiogenezą powstałą przez ekspozycję na światło. Mało jest tak różnorodnie działających substancji ,wspierających leczenie AMD. ⁶⁸⁹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26653970
• Zwiększenie wytwarzania cytokiny przeciwzapalnej IL-10 przez makrofagi zmniejsza wielkość neowaskularyzacji plamki żółtej. ⁶⁹⁰⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22802947
• Allicyna(substancja zawarta w czosnku) obniża poziomy wolnych rodników i malondialdehydu (MDA) oraz zwiększa proporcję glutationu GSH do disarczku glutationu GSSG. Ponadto zwiększa aktywność enzymu Nrf2 w komórkach nabłonka pigmentu siatkówki. ⁶⁹¹⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26781848
• Kwercetyna obniża poziomy prozapalnych cytokin IL-6,IL-8 i MCP-1. Polepsza integralność ściany komórkowej i funkcje mitochondriów. ⁶⁹²⁾ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25662315