„Neuroimmunologia kliniczna” J.Losy. Jakis czas temu dostałem wiadomość  od koleżanki o zamiarze zakupu 2 książek w związku z problemami związanymi z jej synem (autyzm). Zaproponowałem, że sam je zakupie,przeczytam i odsprzedam za 60% ceny – mam nadzieje ze koleżanka po przeczytaniu tego wpisu dalej będzie chciała je ode mnie odkupić :-). Już kiedyś przeglądając różne pozycje książkowe, obydwie książki przeleciały mi przed wzrokiem podczas wertowania internetowych księgarń a,le wtedy obydwie olałem uważając, że będzie to najzwyklejsza cienizna. Zarówno neuroimmunologie kliniczna pod redakcją Losego jak i „Choroby zapalne układu nerwowego u dzieci” przeczytałem jednym tchem. Neuroimmunologia kliniczna i choroby zapalne układu nerwowego są pozycjami książkowymi, które zostały napisane przez szereg panów z tytułami prof. i dr. przed imieniem i nazwiskiem (nie bardzo mnie to ekscytuje bo poziom wiedzy niektórych takich uczonych w Polsce jest no coż…sami wiecie jaki jest chodzac czasami do lekarzy) który z początku nie zrobił na mnie wrażenia – jednak z każda kartką obydwie książki wciągały mnie coraz bardziej i to na tyle,aby potwierdzić , że Neuroimmunologia kliniczna pod redakcja J.Losy jest książką co najnmniej wyśmienitą – prawdopodobnie najlepszą jaką czytałem z zakresu neurologii. Zdecydowanie polecam zakup,streszczenie poniżej,a koleżance Marcie dziękuje za opcje przeczytania za ułamek ceny sklepowej.

 

– PRR (receptory rozpoznające wzroce – pattern recognition receptors) to receptory rozpoznające molekuły na komórkach mikroorganizmów jak np.polisacharyd LPS
– Chemokiny – są to cytokiny o właściwościach chemotoksyn migrujące do miejsca uszkodzenia tkankowego.
– Mózg ma 2 bariery – krew-mózg oraz krew płyn mózgowy-rdzeniowy. W obrębie splotu naczyniówkowego komór mózgu i błony pajęczynówkowej. Stają się one przepuszczalne pod wpływem infekcji i urazów
– Leukocyty mogą przenikać barierę krew-mózg
– OUN(ośrodkowy układ nerwowy) ma słabszą obronę immunologiczną od reszty rejonów ciała
– W mózgu reakcja odpowiedzi wrodzonej i nabytej układu odpornościowego jest spowolniona
– Stan spoczynkowy mikrogleju utrzymywany jest przez neurony i astrocyty
– Neurony mają na swojej powierzchni glikoproteinę CD200 dla której receptor znajduje się na komórkach mikrogleju. Brak CD200 u myszy = pobudzony mikroglej
– Neurony hamują mikroglej poprzez czynniki humoralne w tym noradrenalinę. Peptyd jelitowy VIP, czynnik NGF, neurotrofinę 3 i inne.
– CXCL1 – chemokina fraktalikalna – hamuje mikroglej, produkowany przez pewne typy neuronów. Komórki mikrogleju posiadają receptory CX3CL1. W wyniku interakcji receptora z ligandem dochodzi do wzrostu wewnątrzkomórkowego wapnia co hamuje produkcję TNF alfa i neurotoksyczność mikrogleju
– Astrocyty hamują mikroglej poprzez cytokinę TGF beta i IL-10
– Wzrost mikrogleju występuje jeśli neurony zaczynają wytwarzać substancję P
– Mikroglej usuwa wtedy uszkodzone neurony (które pobudzają jego wytwarzanie) i indukują naprawę. Mikroglej wytwarzać wtedy może cytokin prozapalne TNF alfa, IL-1, IL-6, IL-12, IL-8, PGE-2, PGD-2, tromboksan B oraz wolne rodniki jak i również posiada zdolność fagocytozy. Może prowadzić do degradacji struktur nerwowych
– mikroglej ma 2 fenotypy aktywacji – M1 – prozapalny i neurotoksyczny oraz M2 – przeciwzapalny, neuroprotekcyjny i nasilający fagocytozę
– Astrocyty mogą hamować proliferację limfocytów T, produkują IL-2 i 10
– Oligodendrocyty – frakcja glejowa warunkująca mielinizację aksonów. Mogą być uszkodzone w stanach zapalnych podczas sztormu cytokinowego
– Przy każdym uszkodzeniu bariery krew-mózg neurony narażone są na destrukcję przez limfocyty, monocyty i komórki nk
– Fraktalkina obecna na neronach hamuje cytotoksyczność mikrogleju
– NGF hamuje molekuły mikrogleju CD40 i CD86
– Dopamina, VIP i GABA hamują cytokiny prozapalne produkowane przez mikroglej
– IL-10 i TGF beta produkowane są przez neurony, hamują aktywność MHC II, cytokiny zapalne i syntezę tlenku azotu przez komórki mikrogleju
– Amyloid jak i CRP wiążą się do C1 – składowej dopełniacza, aktywując ją
– Cytokiny mogą przenikać barierę krew-mózg, wpływają na oś HPA i funkcje neuroprzekaźników
– PRR wykrywają wzorce tylko na organizmach jednokomórkowych (prokariota). Wykrywany jest LPS, kwas lipotejchojowy, cpG, dsRNA
– PRR są 3 rodzaje – sekrecyjne, endocytarne i sygnałowe
– Do sekrecyjnych należą kolektyny z rodzin lektyn zależnych od wapnia (lektyny typu C) np. lektyny wiążące mannozę – MBL która wiąże się z cukrami na drobnoustrojach i aktywuje układ dopełniacza. MBL jest między innymi w mózgu
– Endocytarne PRR warunkują wnikanie patogenu do komórki fagocytarnej i transfer do lizosomów wraz z degradacją. Eliminują kwas lipotejchojowy bakterii gram dodatnich z krwiobiegu.
– PRR sygnałowe do któych należą TLR (toll like receptors). Ich aktywacja indukuje wewnątrzkomórkowe szlaki sygnałowe i pobudza geny odpowiedzi immunologicznej. Występują one praktycznie wszedzie – także w OUN.
– Ekspresja TLR w OUN w stwardnieniu rozsianym jest znacznie wyższa
– Myszy bez TLR2 szybko padają a te co dalej żyły miały cięższe objawy
– TLR rozpoznaje nie tylko molekuły bakteryjne i wirusowe ale i także produkty fizjologicznej oraz patologicznej przemiany materii

– Cytokina zapalna IL-17 może uszkadzać mielinizację aksonów przez komórki Schwanna
– IL-13 produkowana jest przez makrofagii i mikroglej
– Limfocyty T wykazują reaktywność wobec mieliny i razem z limfocytami B mogą wnikać w najbliższe otoczenie nerwu
– Niektóre patogeny mają epitiopy (determinanty antygenowe) takie same lub podobne do tych które ma mielina. Jest to nazywane mimikrą molekularną
– Kiedy limfocyty T i B przenikają przez barierę krew-nerw mogą spowodować stan zapalny i niszczą osłonkę mielinową nerwu. Dochodzi do aktywacji układu dopełniacza w tym jego końcowych produktów – kompleksu ataku błony (MAC C5b-C9)
– Chemokiny wydzielane przez limfocyty T i śródbłonki naczyniowe powodują nagromadzenie makrofagów wokół nerwów które to uszkadzają mielinę. Makrofagi poprzez wydzielanie proteazy, fosfolipazy, ROS i azotu niszczą pnie nerwowe i zwiększają przepuszczalność naczyniową. Prowadzą do zniszczenia bariery krew-nerw.

– Autoprzeciwciała naciekając na nerw aktywują układ dopełniacza, którego kompleks ataku błony degeneruje otoczkę mielinową
– Komórki Schwanna w stanach aktywacji wykazują ekspresję MHC II i mogą prezentować antygen powodując wzrost limfocytów i wydzielanie cytokin IL-1, TNF i IL-6. Aktywują białka regulujące aktywację układu dopełniacza
– CRH w podwzgórzu stymuluje ACTH w przysadce a to stymuluje wydzielanie glikokortykosteroidów w nadnerczach
– W stanie stresu uwalniane są także endorfiny i enkefaliny które działają immunosupresyjnie oraz glikokortykosteroidy
– Poprzez nerw błędny limfocyty przekraczają barierę krew-mózg
– Ostre zapalenia mózgu i rdzenia możą powstać po szczepieniu ochronnym
– Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia może wynikać z wirusa EBV czy też opryszczki. U części osób wystąpi demielinizacja.

– W ostrym rozsianym zapaleniu rdzenia i mózgu MMP-9 jest b.wysoko i jego zbicie w dół = zdrowienie
– Komórki CD4 generują IL-17
– Z mikrogleju powstają makrofagi glejowe
– Stan zapalny mózgu powoduje drżenia, zapalenia nerwu wzrokowego, sztywność, zapalenia rdzenia, problemy z wymową
– Do ADEM(Ostre rozsiane zapalenie rdzenia i mózgu) może dojść w przypadku infekcji paciorkowcami. Na początku pojawia się nieuzasadniony śmiech, potem objawy pozapiramidowe, dystonia, drżenia
– Białko zasadowe mieliny jest na wysokim poziomie(czasami) w ADEM
– 400-500 mg/kg immunoglobulin przez 5dni – może wyleczyć ADEM
– Stwardnienie rozsiane – wyższe ryzyko przy niskich poziomach D3
– Większa podatność w SM mają osoby z polimorfizmem IL-2RA i IL17RA czy HLA prezentującym antygen pomocniczym limfocytom T
– 4 postacie SM – rzutowo remisyjna, pierwotnie postępująca, wtórnie postępująca, postać rzutowo postępująca
– Postępujący spastyczny niedowład nóg występuje w 83% przypadków
– Początek choroby to przenikanie limfocytów przez barierę krew-mózg. Pobudzają cytokiny prozapalne, następuje aktywacja makrofagów, mikrogleju i glutaminianu co doprowadza do ognisk demielinizacyjnych
– Podatność osoby na SM może warunkować infekcja wirusem odry, WZW-B , HTCV-1, paciorkowcem z grupy A i korona wirusami
– Białka szoku cieplnego mogą działać jak antygeny w SM
– W PMR(płyn mózgowo-rdzeniowy) w SM następuje wzrost chemokin CCL 3 , CCL5, CXCL9, CXCL10,CXCL13

– Metaloproteinaza 9 jest wysoko co wpływa na brak integralności bariery krew-mózg
– Interferon gamma podany w sm zwiększa ilość rzutów (zwiększa go IL-18)
– IL-17 także jest obecna w SM – wydziela IL-9,21,22 oraz TNF alfa i GMCSF
– IL-23 wpływa na dojrzewanie Th17 i stymuluje do wytwarzania IL-17
– W SM jest także wysoki poziom limfocytów CD8+ które działają cytotoksycznie na oligodendrocyty i komórki nerwowe
– Wolne rodniki uszkadzają mitochondria w SM co powoduje deficyt energetyczny
– Uszkodzeniu ulegają oligodendrocyty, uwalniają one jony żelaza, co jeszcze bardziej zwiększa produkcję wolnych rodników
– Procesy naprawcze mielinizacji wpływ mają czynniki BDNF, NGF i IGF-1
– W 3 i 4 typie SM – remielinizacja neuronów jest szczątkowa lub jej brak
– W SM w 70% przypadków immunoglobulina G jest podwyższona
– Interferon beta pobudza CD8+ i hamuje CD4+ co ogranicza demielinizację, hamuje Th17, zmniejsza IL-12 i interferon gamma, zwieksza IL-4 i 10, zmniejsza przepuszczalność bariery krew-mózg
– Interferon beta może zwiększać częstotliwość rzutów w SM
– Octan glatirameru (GA) to 4 aminokwasy (l-glutamina, lizyna, alaina i tyrozyna) która chroni mózg przed zmniejszeniem, wyraźnie zmniejsza ilość rzutów. GA hamuje aktywację Th1 i pobudza Th2.
– Czynnik BDNF wzmaga wzrost komórek dendrycznych, zmniejsza uszkodzenia aksonów
– Przeciwciała monoklonalne w SM (leki) mogą powodować raka oraz istnieje ryzyko infekcji (podawane są dożylnie)
– Zablokowanie VCAM-1 ogranicza migrację limfocytów przez barierę krew-mózg i tym samym proces zapalny
– Pobudzenie enzymu/genu Nrf2 działa neuroprotekcyjnie /antyoksydacyjnie co wpływa hamująco na obumiera neuronów i astrocytów (syntetyk fumuran dimetylu)
– Choroba Devica – zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia kręgowego
– W 30% przypadków poprzedzona jest szczepieniem lub infekcją. Znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn
– Często współwystępuje z miastenią, toczniem, Sjogrenem czy Sarkoidozą
– Wzrost ryzyka po porodzie
– Akwaporyna 4 (kanał wodny transportujący cząsteczki wody) która w oku i rdzeniu występuje obficie jest problemem w tej chorobie gdyż łączy się z przeciwciałami IgG, dochodzi do reakcji autoimmunologicznych

– AQP4-IgG aktywuje układ dopełniacza, zwiększa poziomy makrofagów i neutrofili oraz eozynofili poprzez stan zapalny. Uszkadzana jest bariera krew-mózg
– Choroba prowadzi do niedowładów, w tym braku kontroli nad zwieraczem, nawet do porażenia układu oddechowego i śmierci
– Nieleczony Davic po pierwszych rzutach – 30-50% śmiertelności
– W 80% przypadków są zmiany w mózgu, tam gdzie najwięcej jest akwaporyny 4 czyli w podwzgórzu i pniu mózgu
– Sugeruje się że możliwe że dożylna IgG miałaby właściwości terapeutyczne w tej chorobie
– Interferon B i octan glatirameru może powodować wzrost przeciwciał AQP-IgG
– Zespół Guillaina-Barrego – atak układu odpornościowego na komórki Schwanna lub mielinę nerwu lub oba elementów.
– Podejrzana jest infekcja campylobacter jejuni
– Występuje reakcja krzyżowa przeciw gangliozydom a infekcją
– Reakcja krzyżowa może zachodzić też między przeciwciałami przeciwko CMV
– Jest nadmiar interferonu gamma i metaloproteinaz i cytokin zapalnych. Układ dopełniacza jest aktywowany
– GBS możę być poprzedzone zabiegiem, transfuzją, leczeniem gangliozydami, ciążą i porodem, lekami (Kaptopryl, amitrypylina, zymeldina), znieczuleniem nadtwardówkowym
– Infekcje górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego występują w 75% przypadków
– Najczęściej wykrywa się u tych ludzi mykoplazmę pneumoniae, EBV, c.jejuni, CMV
– LPS (lipopolisacharyd) na powierzchni c.jejuni wykazuje molekularną mimikrę z cząsteczkami gangliozydów
– Po zakończeniu choroby, nawroty mogą wystąpić po szczepieniu, infekcji czy też leczeniu steroidami
– Często występuje sztywność karku, ból w okolicy między łopatkami bądź piersiowo-lędzwiowej. Często pierwszymi objawami są parestezje czy drętwienia
– Kiedy dochodzi do niedowładów wpierw kończyny dolne, potem górne
– Trudności z połykaniem = stan zapalny nerwu błędnego
– Mogą występować wzrosty jak i nagłe spadki ciśnienia krwii, niepokój, splątanie, pobudzenie, zatrzymanie moczu i kału(zaparcia)
– W krwi często obecne są przeciwciała antyGT1a i antyGM16
– Możliwe, że GBS poprzedza infekcja influenzae haemphilins
– Immunoglobuliny pomagają
– Inhibitory COX-2 pomagają, zmniejszają zmiany histopatologiczne w nerwie kulszowym. Cyklooksygenaza bierze udział w demielinizacji
– BDNF i LIF(leukemia inhibitory factor) nie pomagają w tej chorobie
– Zespół Millera Fishera to odmiana GBS
– CIDP(przewlekła zapalna poliradikuloneuropatia demielinizacyjna) – poprawa następuje po immunoglobulinach
– Cukrzyca predysponuje do CIDP
– IVG dawkuje się 2g/kg i podtrzymująco 0.5kg/kg /2tyg. 1-2g.kg co 3-4tg.
– Przeciwskazaniem do dożylnej immunoglobuliny G jest niska IgA (ryzyko anafilaksji), zakrzepy (choroba naczyń)

– W wieloogniskowej neuropatii ruchowej dochodzi najczęściej do upośledzenia mięśni dłoni(siły), fascykulacje mięśni występują w 50% przypadków
– W MMN (wieloogniskowa neuropatia ruchowa) obecność przeciwciał w krwii anty-GM1 stwierdza się w 20-80% przypadków
– GM1 bierze udział w stabilizacji okolicy węzłów nerwów i zakotwiczenia kanałów potasowych i sodowych. Niezbędne jest to w prawidłowym przewodzeniu imuplsów w nerwach. Tutaj też działają immunoglobuliny
– IV IgG podaje się 2g/kg przez 2-5dni i później podtrzymuje
– Podawanie wyższych od standardowych dawek na wczesnym etapie może zahamować uszkodzenia aksonów
– Alternatywa do dożylnej IV IgG to podskórne immunoglobuliny, 2-3x w tygodniu 13-51gram. Sterydy i plazmafereza są nieskuteczne w wieloogniskowej neuropatii ruchowej (mogą zaostrzać stan chorobowy).
– W Miastenii Gravis występują przeciwciałą przeciwko receptorom acetylocholinowym
– Miastenia związana jest z HLA B8 i DRW3
– Przeciwciała anty Ach w Miasteni zmniejszają ilość receptorów lub je degradują czy też blokują
– Osoby z Miastenią mają 3x mniej receptorów Ach niż zdrowe osoby
– Plazmofereza i immunosupresja obniżają poziomy przeciwciał antyAch
– Limfocyty T związane z receptorem IL-2 są wysoko, limfocyty B w normie
– W grasicy osób z miastenią powstają bardziej czynne limfocyty T i B niż są w krwii obwodowej, ponadto obecne są guzy w tym organie, w 60-70% przechodzi w przerost grasicy (z wiekiem ten organ ogólnie zanika)
– W 20% przypadów współwystępuje z toczniem, RZS, Graves-Basedowem, cukrzycą czy łuszczycą
– Często występuje antygen HCA B8 i DRW3
– Stwierdza się przeciwciała przeciwko kinazie tyrozynowej (antyMUSK) specyficznej dla męśni
-W antyMusk(Miasteni) nie ma problemów z grasicą. Znacznie częściej na tą chorobę zapadają kobiety (zatem podejrzenia powinny paść na testosteron/estrogen/progesteron)
– Musk-MG moze stwarzać problem oligostatyczny gdyż naśladuje SLA(stwardnienie zanikowe boczne)
– Duszności są bardzo popularne w tej chorobie
– Leki cholinergiczne pogarszają sprawę
– Przeciwciała antyLRP4 powodują Miastenię w 100% przypadków. W tej grupie leki cholinergiczne pomagają tak samo jak immunosupresja
– Przeciwciałą LRP4 wykrywane są w płynie móżgowo-rdzeniowym u osób z SLA (prawie 25% przypadków)
– Jest grupa osób z miastenią ale bez przeciwciał antyLRP4,MUSK czy Ach
– Cały czas trwają badania nad innymi przeciwciałami atakującymi układ nerwowo-mięśniowy
– Nużliwość mięśni jest większa po pracy lub wieczorem (podstawowy objaw Miastenii)
– Osłąbienie kącików ust nazywa się objawem Giacondy. Pojawia się problem z przełykaniem i mówieniem (nerw błędny?)
– Problemy z piciem płynów. Płyny mogą wracać nosem, opada rzuchwa, która pacjenci podpierają dłonią. Może dojść do osłabienia mięśni grzbietu
– Remisje zdarzają się w 15% przypadków (miana przeciwciał Ach pozostają takie same)
– 4 postacie Miasteni, oczna,łagodna(dobra odpowiedź na leki cholinergiczne), ciężka, ciężka postępująca
– Zaostrzenia Miasteni mogą być na antybiotykach streptomycynie, neomycynie, erytromycynie, gantomycynie, lekach arytmicznych, beta blokerach, botulinie, statynach czy też po narkozie która może wywołać miastenię
– Wczesna miastenia dotyka głównie kobiet
– W 50% przypadków obecne są przeciwciała przeciwko Tytynie i RyR
– Inny podział podgrup miasteni obejmuje 5 typów od osłabienia mięsni ocznych do osłabienia wszystkich innych oprócz ocznych)
– Zaburzenia transmisji nerwowo-mięśniowej występują w przypadku zatruciem pestycydami
– W miasteni występuje przeważnie prawidłowa ilość acetylocholiny ale nie może się ona związać z receptorami (które są zablokowane) acetylocholiny
– Przeciwciała acetylocholiny obniżają się w immunosupresji
– Miano AchR jest podniesione u prawie wszystkich osób z grasiczakami
– Przeciwciała Ach obniżają się po immunosupresji
– Badanie NMR pozwala wykryć grasiczaka w Miasteni
– Także i tutaj stosuje się immunoglobuliny dożylne G
– Stosuje się także blokery acetylocholinesterazy – wiąże to acetylocholinę na dłużej z receptorem
– Plazmafereza usuwa cząsteczki patologiczne, kompleksy immunologiczne, antygeny, krioglobuliny, endotoksyny i przeciwciała blokujące AChR
– Miastenia noworodków – ok.10% przypadków, jeśli matka ma miastenię to ryzyko wynosi 70% przy narodzinach kolejnych dzieci
– LEMS – zespół miasteniczny Lamberta – Eatona – nie ma przeciwciał antyAch. Są 2 odmiany – jedna związana z nowotworem raka płuca, druga o podłożu autoimmunologicznym.
– Wysokie miano przeciwko kanałom wapniowym potwierdza LEMS
– Miopatia zapalna – marker diagnostyczny – MHC/CD8
– Mipatia – zapalenie skórno mięśniowe – następuje aktywacja dopełniacza, która powoduje zmiany vasculitis. Pojawiają się zmiany struktury włókien mięśniowych spowodowane niedokrwieniem i aktywują C3b,C4b, C5b-9 kompleksu MAC układu dopełniacza
– Kompleks MAC gromadzi się wokół ścian wewnątrzmięśniowych naczyń włosowatych. Doprowadza on do zmniejszenia się liczby naczyń krwionośnych (ich rozpadu). Dochodzi do zaniku włókien mięśniowych.
– Wykrywa się złogi dopełniacza w lub wokół śródbłonka naczyń krwionośnych
– Do mięśni migrują komórki CD4+, CD8+ i makrofagi
– Na zanikłych włóknach mięśniowych stwierdza się obecność MHC-1, NCAM, STAT-1, kotepsynyy, TGF-b co sugeruje, że miejscowy stan zapalny regulowany jest przez interferon
– Nacieki limfocytarne składają się z komórek B, CD4 czy dendrycznych. Mogą być one źródłem wydzielania interferonu alfa
– Wykazano, że dochodzi do nadprodukcji interferonu alfa i beta
– Aktywacja dopełniacza zaburza regulację cytokin, chemoin, cząsteczek adhezyjnych, a to ułątwia migrację komórek T i B
– Złogi dopełniacza łatwo są wydzielane przez wydzielanie interferonu beta i gamma, cytokin, chemokin i czynników transkrypcyjnych
– Istnieje znacznie wyższe ryzyko nowotworów, charakterystyczne są przykurcze stawów łokciowych, biodrowych, skokowych czy kolanowych. W ciężkich przypadkach odruchy fizjologiczne nie są zachowane

– Czasami tachykardia, zaburzenia rytmu, zapalenia mięśna serca, obrzęki stawów, owrzodzenia
– Wapnica (odkładanie się złogów w tkance podskórnej) raczej tylko występuje u dzieci
– Stwierdza się podwyższoną CK oraz innych enzymów mięśniowych
– Czasami występują przeciwciała anty_Mi2 przeciw NURD czy też przeciwciała anty-Jo-1, przeciwciała antyMDA5, NXP-2
– W zapaleniu wielomięśniowym mięśnie uszkadzają komórki CD8+, atakują mięśnie w któych występuje antygen MHC-1 (normalnie tam nie występuje)
– Prawie połowa z tych atakujących limfocytów CD8+ wykazuje HLA-DR+
– MHC-1 jest nadmiernie aktywowana
– Poziomy czynników zapalnych we wszystkich 3 miopatiach zmienia się
– Mowa o IL-1,2,5,TNF alfa,TGF-b,MCP-1,MIP-alfa1,IP-10.
– Komórki T uwalniają perforynę która powoduje martwicę mięśni (autoagresja)
– Wykazano zwiększone poziomy NOS przez co zwiększamy poziom tlenku azotu który może powodować stres oksydacyjny i uszkadzać włókna
– Podwyższony jest także poziom metaloproteinaz
– Interferon gamma, IL-1 i TNF alfa działają także miocytotoksycznie
– W przypadku obecności przeciwciał przeciw syntetazom dochodzi do zwłóknienia płuc, objawu Raynauda, 'ręki mechanika’
– Zaatakowane włókna mięśniowe prezentują ekspresję kompleksu zgodności tkankowej HLA I
– Statyny mogą wywołać szerokie spektrum mialgii i miopati martwiczych. Nie bez znaczenia są także geny SLCO13 kodujący białko transportujące statynę wątrobową czy geny detoksu i metabolizmu statyn – CYP2D6 i CYP3A5
– Stosowanie statyn z flukonazolem, ketokonazolem, antybiotykami powoduje interakcje i objawy mięśniowe
– W mięśniach stwierdza się złogi kompleksu ataku błony MAC
– Wtrętowe zapalenie mięśni – komórki CD8 atakują mięśnie i antygen MHC-1
– Problemem jest też amyloid beta i cytokiny zapalne. IBM(wtrętowe zapalenie mięśni) często występuje z innymi chorobami immunologicznymi. Występuje też po intekcjach wirusowych (retrowirusowych)
– Występuje zanik i osłabienie mięśni ud, zginaczy grzbietowych stóp, mięśni przedramion. Dysfagia występuje w 60% przypadków powodująca zaburzenia przełyku
– Struktury białkowe wtrętów są pdoobne do amyloidu beta
– W tym typie miopati polecają 50tyś jednostek D3 tygodniowo w celu zmniejszenia ryzyka osteoporozy przy braniu steroidów
– Są 4 podtypy HIV – A,B,C i D
– Receptorem komórkowym dla glikoproteiny GP120 jest CD4+ (CD4+ to limfocyty pomocnicze w tym mikroglej/monocyty i mikroglej)
– HIV – zakażone zostają także astrocyty czy nerki
– Wirus bytuje też w fazie latentnej
– Przeciwciała w HIV pojawiają się po 3 miesiącach
– Dochodzi do rozszczelnienia bariery jelitowej (dochodzi do apoptozy enterocytów)
– Dochodzi do zaburzenia stosunku CD4Th17 do Limfocytów Treg
– Im wyższa wartość CD8 na początku zakażenia tym wyższa wartość wiremii późnej
– Chemokiny MIP-1alfa1 i 2 blokują zakażenie
– Niski interferon gamma = niepowodzenie w zahamowaniu replikacji tak samo jak wysoka cytokina IL-10
– Niskie CD4+ w czasie infekcji sprzyja nowotworzeniu-chłoniaki mózgu, mięsaki Kaposiego, rak szyjki macicy
– Leczenie interferonami(ART) zwiększa CD4+ wszędzie poza układem pokarmowym
– Na początku dominują CD4 z subpopulacji Th1 a później z Th2. Zmniejsza się suppresorowe oddziaływanie na wirusa i aktywacji ulegają limfocyty B
– Zakażone są komórki NK, progenitorowe komórki homeopatyczne, komórki OUN i układu pokarmowego (w błonie śluzowej ukł.pokarmowego jest 5x więcej zakażonych komórek niż we krwi obwodowej)
– HIV jest także w astrocytach
– Homogyzota genu CKRS(delta 32) = naturalna oporność na zakażenia HIV czy też podwójna kopia genu CCL3L1 kodującego MIP-alfa1
– W czasie zajęcia OUN dochodzi do neuropatii czy też encefalopatii. Poprawia się zmęczenie, gorączka, zapalenie gardła, potliwość nocna, limfadenopatia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, wysypki, biegunki
– Zbliżający się wczesny okres objawowy zakażenia utajonego to takie objawy jak półpasiec, pleśniawki, zapalenie mieszków włosowych, cytopenia, neuropatia, chudnięcie

– Infekowane są makrofagi wyposażone w cząsteczkę CD4+ i koreceptory CCR5 i CCR3 zlokalizowane w gleju okołonaczyniowym
– ART(terapia antywirusowa) zmniejsza obciążenie wirusem o tropiźmie typu RS natomiast słabo działa na X4. Podczas tej terapii stan zapalny ośrodkowego układu nerwowego zmienia umiejscowienie. Bez ART jest w zwojach podstawy mózgu w trakcie ART w hipokampie.
– Białka Tat,nef i vpr wirusa indukują nacieki komórek odpornościowych
– Pobudzone są cytokiny prozapalne TNF alfa, IL-6, IL-1b i GM-CSF, kwas chinolowy i eikozanoidy, czynnik aktywacji płytek krwii
– Często dochodzi do współinfekcji – CMV, kryptokoki i toksoplazmoza
– Zaburzenia neurokognitywne występują przy niskiej ilości CD4+, są duże zmiany w naczyniach krążenia mózgowego, pobudzony mikroglej, mózg starzeje się szybciej o 15-20lat
– ART nie hamuje białek zapalnych wirusa. Forma latentna może dalej uwalniać te struktury genomu które mają działanie neurotoksyczne
– Naśladuje stwardnienie rozsiane czy też zespół Guillaina Barrego – podaje się wtedy immunoglobuliny
– Palenie stóp lub problemy z chodzeniem = neuropatia obwodowa – problem z chodem, sztywności, drętwienia mięśni. W zaawansowanym stadium nietrzymanie moczu i stolca. Zaleca się ART, fizykoterapię, metioninę
– Wirus JC wywołuje leukocefalopatię wieloogniskową. Zakażenie przez drogi oddechowe jest bezobjawowe. W okresie utajenia wirus jest w nerkach i limfocytach
– Większość osób z tą infekcją ma limfocyty CD4+ < 100 komórek/mm3
– HIV i jego białko (tat) najprawdopodobniej uaktywnia wirusa JC który później może przenikać przez barierę krew-móżg
– Podstawowe objawy – otępienie, ataksja, padaczka, niedowłady nerwów czaszkowych, zaburzenia widzenia, brak gorączki
– Kryptokokoza ( zakażenia cryptococcus neoformans) – zajęcie mózgu = rozlane bóle głowy, wymioty, splątanie, zaburzenia psychiczne, CD4+ <100 stosuje się amfoterycynę liposomalną z flucytozyną czy też z intrakonazolem
– Neurotoksoplazmoza = pojawienie się mikroglejowych guzków, zapalenia drobnych naczyń, zmiany martwicze, nacieki wokół naczyń krwionośnych
– Może dojść do psychozy, zaburzeń czucia i równowagi, padaczki
– Co ciekawe w toksoplazmozie stosuje się miedzy innymi kwas foliowy
– Biopsja chłoniaka mózgu = 4% śmiertelności
– Chłoniak może być pomylony z kryptokokozą, kiłą lub toksoplazmozą
– Pochodne dwudezoksy-NRT1 w 30% przypadków działają neurotoksycznie powodując piekące bóle stóp i dłoni, mrowienie, skurcze mięśni, zaburzenia temp. i bólu. Może być związana z toksycznym uszkodzeniem mitochondriów (podwyższony poziom mleczanów)(stwierdza się to w biopsji).
– W zespole osłabienia nerwowo-mięśniowego podwyższony jest poziom mleczanów
– Lekooporność wirusa dochodi do 17%
– W Europie ilość zakażonych kleszczy to nawet 45%
– Błona komórkowa krętka boreliozy jest trójwarstwowa i posiada cechy bakterii gram dodatnich i ujemnych
– Białka CRASP krętka nie są wrażliwe na komplement układu dopełniacza. Krętek wiąże białka regulatorowe (służą mu do tego białka CRASP 1,2,3,4 i 5) i nie dopuszcza do aktywacji klasycznej i alternatywnej drogi układu dopełniacza
– Białka te łączą się z czynnikiem H i czynnikiem FHZ-1 oraz rekonektyną blokując ich czynności regulatorowe. Również białka powierzchniowe z grupy Erps (OspE, OspF, p21, ErpA, EsP) blokują białka regulatorowe komplementu
– Utrzymanie krętków w postaci spiralnej (ze ścianą komórkową) wymaga w ich otoczeniu kwasów tłuszczowych i lipidów. Krętek w obecności antybiotyków Beta laktamowych może przejść w formę cysty
– Krętek wytwarzając blebs zawierający xyribomcleric acid aktywuje limfocyty B. Sugeruje się, że blebs możę być wytworzony na skutek zmiany pH środowiska czy też obecności antybiotyków. Blebs przykrywając geny powierzchniowe krętka może go chronić przed działaniem układu odpornościowego
– Przeciwciała ukł.odpornościowego często nie docierają do białek powierzchniowych gdyż np.białko błonowe p66 zasłanianie jest lipoproteina OspA stąd przeciwciała i proteazy nie są w stanie uszkodzić komórki bakterii.
– Krętek nie potrzebuje żelaza do przeżycia
– Limfocyty CD4,8 i 25 są produkowane intensywniej niż zwykle tak samo jak interferon gamma i IL-4
– Wykazano, że odpowiedź immunologiczna szczepu B.afzelii jest najmocniejsza z 3 szczepów występujących w Europie
– Boreliozowe zapalenie stawów to najwyższe stężenie cytokin zapalnych IL-12 i 15 a neuroborelioza IL-6 i interferonu gamma
– Peroksydacja lipidów może zachodzić na skutek nadmiernego stresu oksydacyjnego. Powoduje to zaburzenia transportu przez błony i aktywności łańcucha oddechowego.
– W boreliozie następuje wzmożona peroksydacja lipidów
– Krętek posiada na sobie flagellę (witki) dzięki którym się porusza
– Zanikowe zapalenie skóry to jeden z objawów boreliozy
– Rumień to pewny objaw infekcji krętkiem boreliozy
– Zapalenie skóry to przeważnie b.afzelii ale zanikowe zapalenie skóry może też wywoływać sensu stricto i garinii
– Zapalenie mięśnia sercowego może wystąpić po tygodniu lub nawet pół roku
– Zapalenie stawów (najczęściej kolanowe) mogą wystąpić z zapaleniami ścięgien i przyczepów mięśni
– Predyspozycje do stanów zapalnych stawów mają osoby z HLA DR2 i 4
– Obecna w łonie maziowej LFA-1 może odpowiadać za mimikrę molekularną krętka z białkiem OspA utrzymując stan zapalny po eliminacji infekcji
– Najczęstszym problemem ocznym jest zapalenie spojówek, z kolei zapalenie twardówki powoduje dyskomfort i bolesność przy dotyku oraz łzawienie
– Porażenie nerwu twarzowego może powodować zapalenie rogówki
– Przypuszcza się reakcje krzyżowe między flageliną krętka a antygenami neuronowymi
– Uszkodzenie bariery krew-mózg może wystapić tylko przez żywe krętki
– W układzie nerwowym krętki łączą się z siarczanem chondroityny i siarczanem heparyny

– Przebycie zapalenia opon mózgowych powoduje w 68% przypadków zaburzenia psychiczne
– Często współwystępuje z zespołem niespokojnych nóg, fibromialgią, zepołem przewlekłego zmęczenia, zespołem nadwrażliwości chemicznej, IBS, ostrymi psychozami, zaburzeniami odżywiania jak i też z napadami paniki
– Reakcje krzyżowe mogą być z krętkiem bladym czy wirusem EBV
– Badania wykonuje się 6-8tyg.po zakażeniu
– Istotne diagnostycznie są białka OspC, VISE, BBA36, JBO323, CRASP-3, pG
– Neuroborelioza w rezonansie magnetycznym po podaniu kontrakstu może być mimetykiem stwardnienia rozsianego lub rozlanego zapalenia mózgu i rdzenia
– Szpiczak współwystępuje w 50% z neuropatią (odmiana osteosklerotyczna)
– Zespół paranowotworowy cechuje obecność przeciwciał anty-Hu, anty-Yo, anty-CV2, AntyRi, antyMa2, antyfifizyna
– Przeciwciała ANNA-1 często wskazują na raka płuca czy gruczołu krokowego
– Przeciwciała anty-Yo często wskazują na raka jajnika lub piersi lub sutka
– Zapalenie układu limbicznego, mózgu, rdzenia, zespół Lamberta eatona
– ANNA-2 rak piersi i płuc
– Anty amfifizyna – występują w zespole sztywnego człowieka oraz raka płuc, jajnika
– ANNA-3 – rak płuc, przełyku
– Anty-GAD – zespół sztywnego człowieka i rak piersi
– Anty-VGKC (przeciw kanałom potasowym) – grasiczak, rak płuc
– anty CASPR2 i anty-LGI-1 rak płuc lub piersi
– anty VGCC (NMDA i receptory glutaminowe) – pierwotniak płuca
– Anty AMPAR – rak płuc i grasicy
– anty GABA R (receptor anty GABA) – rak płuc
– Anty mGluR1 – ziarnica złosliwa
– Zapalenie układu libicznego powoduje amnezję, słabą pamięć krótkotrwałą, dezorientację, splątanie, pobudzenie, psychozę (omamy, padaczkę)
– Zaburzenia ruchów gałek ocznych we wszystkich kierunkach to może być neuroblastoma
– Zapalenie skórno-mięśniowe stwierdza się nawdrażliwość na promieniowanie UV. Może dojść do zaniku mięśni, kinaza kreatynowa CPK jest zwiększona. W Przebiegu tego schorzenia występuje wiele typów nowotworów (praktycznie wszystkich)
– Nadmierne pobudzenie układu odpornościowego zwiększa ryzyko udaru niedokrwinnego
– 20% udarów to zakrzepica naczyń tętniczych
– Sugeruje się, że miażdżyca może być na tle autoimmunologicznym w której antygenem może być białko szoku termicznego Hsp60
– Zatorowość sercowa i migotanie przedsionków to 1/3 przypadków udarów
– W udarze dochodząc do niedotlenienia zostaje ograniczona biodostępność tlenku azotu który zmniejsza agregację płytek krwi i rozszerza naczynia, zwiększa się ekspresja selektyny P i cząsteczek adhezyjnych, zwiększa się czynnik VEGF. Cytokin zapalne, czynniki proteolityczne zwiększają wtedy przepuszczalność bariery krew-mózg.
– Astroglej uwalnia glutaminian. Stymuluje on receptory NMDA i AMPA co powoduje otwarcie kanałów wapniowych i sodowych. Jony wapnia napływając do komórki aktywują apoptozę i proces zapalny. Pobudzają produkcję kwasu arachidonowego i kaspazy. Martwica neuronów powoduje aktwację mikrogleju
– Niedokrwienie aktywuje receptory purenergiczne P2X4, P2X7 i P2Y6 w komórkach mikrogleju
– P2X7 aktywuje inflamasomy (komleks NLRP3) co aktywuje syntezę IL-1b, IL-18
– Aktywowany mikroglej wydziela TGF-beta, który pobudza Treg
– IL-1b nasila wpływ wapnia do komórki zwiększając cytotoksyczność
– Niższy poziom IL-1 obniża strefę udaru
– Nadmiernie podwyższone Treg wpływają na mikrokrążenie mózgowe, ich obniżenie zmniejsza zakrzepy i przywraca perfuzje. Sugeruje się, że podczas udaru i chwile po pełnią one funkcje protekcyjną
– Limfocyty B aktywują układ dopełniacza
– Udar powoduje aktywację współczulnego układu autonomicznego (nerwowego)
– Stymulacja układu współczczulnego zmniejsza aktywację komórek iNKT oraz interferonu gamma
– Stymulacja nerwu błędnego zmniejsza TNF alfa wytwarzaną przez makrofagi
– Komórki mikrogleju typu M2 i limfocyty Treg wydzielają IL-10 i TGF-beta
– Mikroglej pobudza wydzielanie BDNF
– VEGF, IL-8, TGF-b i MMP-9 wydzielane są w przypadku niedokrwienia przez komórki tuczne, monocyty i mikroglej
– Limfocyty CD4+ mogą wpływać na syntezę BDNF przez astrocyty
– MBG1 to cząsteczka która na wczesnym etapie udaru działa prozapalnie, później pomaga w formowaniu nowych synaps i komórek śródbłonka
– Limfocyty Th1 uwalniając semaforynę 4A sprzyjają wydłużaniu neurytów, komórki CD8+ działają przeciwnie
– Trombina przekształca nieakywną metaloproteinazę 9 (proMMP9) w aktywną, postęgując uszkodzenie bariery krew-mózg oraz promuje formowanie blizn co sprzyja występowaniu padaczki
– Niskie dawki trombiny powodują stymulację pokrwotocznej neurogenezy
– C3a i C5a (komponenty dopełniacza) aktywują mikroglej i komórki tuczne
– Metaloproteinazy rozkładają białka połączeń ścisłych (okludynę i klaudynę 5) co zwiększa przepuszczalność bariery krew-mózg
– U ludzi z krwotokiem podpajęczynówkowym dochodzi do spadku CD4+ i CD8+ oraz mniejszego wydzielania TNF alfa, IFN gamma i IL-2 przez monocyty i limfocyty
– Nogo-A – białko hamujące regenerację aksonów i wydłużanie dendrytów po udarze
– Minocyklina(antybiotyk) – działanie neuroprotekcyjne
– Połowa osób z padaczką ma niską immunoglobulinę IgA we krwii (może to być związane z antygenem HHLA-B5 i HLA-A2
– Zaburzenia alergiczne występują w 50% przypadków oraz duże ilości przeciwciał przeciwko różnym bakteriom, niski poziom komórek NK, niski poziom limfocytów T4 a wysoki T8
– W płynie mózgowo-rdzeniowym wykazano wzrost ICAM1 i VCAM1 oraz uszkodzenia bariery krew-mózg
– Leki przeciwpadaczkowe (Fenytoina, fenobarbitol i pirmidon) powodują głębokie niedobory IgA. karbamazepina podwyższa IgG i IgA
– Moga występować przeciwciała IgG i IgM przeciwko monosialogangliozydom (GM1)  w surowicy padaczkowców
– Występują także przeciwciała przeciwko kanałom potasowym napięciowo zależnym VGKC i dekarboksylazie kwasu glutaminowego GAD czy też receptorom NMDA oraz antygenowi Hu
– Przeciwciała przeciwko tarczycy mogą mieć związek z padaczką płata skroniowego
– Choroby autoimmunologiczne zwiększają ryzyko padaczki
– Padaczke mogą wywoływać antygeny Ma2, amfifizyna czy też antygeny NR1, LGI1, Caspr2, GABA(B), AMPAR(Glur1/2) mGluR5, DPPX, GAD
– Gamma globuliny powodują poprawę w leczeniu napadów drgawkowych
– Zapalenie zwojów podstawy mózgu w tle autoimmunologicznym – pląsawica Sydenhama
– PANDAS – dziecięce zaburzenia neuropsychiatryczne o podłożu autoimmunologicznym
– Zapalenie zwojów podstawy możę być wywołane przez toczeń trzewny, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, chorobę Beheta i inne (np. przeciwciała anty DR, anty-NMDA, anty CRMP5)
– Uszkodzenie jąder podstawy to zaburzenia ruchowe takie jak pląsawica, Parkinson, drżenie, dystonia, tiki, mioklonie, zaburzenia neuropsychiatryczne, zaburzenia obsesyjno kompulsywne, zaburzenia nastroju, zaburzenia kognitywne
– Paciorkowiec beta hemolizujący z grupy A zawiera w swojej ścianie komórkowej białko M odpowiedzialne za jego wirulencję. Białko to wywołuje wstrzas toksyczny i hamuje aktywację dopełniacza i opsonizację bakterii przez C3b co zapobiega fagocytozie przez granulocyty
– Przeciwciała przeciwko białkom M wiążą się krzyżowo z miocyną, tropomizyną, lamininą powodując uszkodzenie mięśnia sercowego i zastawek

– Wykrywa się także przeciwciała przeciwko wimentynie i keratynie odpowiadające za stan zapalny stawów i skóry
– W pląsawicy jest nadmiernie uwalnianie dopaminy i innych neurotransmiterów, obniżony poziom acetylocholiny i GABA
– Pląsawica występuje zwykle 1-6 miesięcy po infekcji paciorkowcowej
– W pląsawicy najczęstrze problemy to zaburzenia gałek ocznych, tiki, dyzartrie, obniżone napięcie mięśniowe, czasami hipotonia, niepokój, chwiejność emocjonalna, dziwaczne zachowania, zaburzenia uwagi, OCD, depresja
– 60% osób z pląsawicą rozwinie w sobie w przyszłości chorobę reumatyczną
– Pląsawica powoduje poronienia
– Środki antykoncepcyjne powodują nawrót pląsawicy
– PANDAS – zajęty OUN, pląsawica = choroba wielonarządowa
– I w PANDAS i w pląsawicy wykrywa się występowanie w limfocytach B markera D8/17
– Potworniak jajnika związany jest z przeciwciałami anty NMDA
– Przeciwciała DR2 mogą stanowić biomarker zaburzeń ruchowo-psychicznych
– Przeciwciała DR1 i DR2 stwierdzono u osób z PANDAS i pląsawicy oraz części osób z zespołem Touretta
– Schizofrenia to przeważnie zaburzenie układu cytokin i zakażenia wirusowe
– Występują przeciwciała przeciwko receptorom dopaminy D2 oraz receptorów nikotynowych dla acetylocholiny. Stwierdza się też wysokie miano przeciwciał przeciwko serotonine a niższe przeciwko dopaminie, przeciwciała przeciwko GAD co zmniejsza poziom GABA, czy też przeciwciała przeciwko NMDA czy receptorom muskarynowym M1 i M2 lub nikotynowym alfa 7, przeciwciała anty VGKC, anty LGI1, anty CASPR2
– Schizofrenia zmniejsza ryzyko RZS
– Polimorfizm genu prolaktyny (przewaga alleli G) występuje w schizofreni, RZS, toczniu
– Notuje się podwyższone poziomy IL-1b w tym zaburzenia oraz polimorfizm IL-1
– Schizofrenia ma związek z polimorfizmem genu IL-1
– IL-2 ma liczne receptory w hipokampie i pobudza przekaźnictwo dopaminergiczne
– IL-2 jest podwyższone u schizofreników i rośnie w czasie zaburzeń psychicznych. To samo z IL-6 – podwyższona w surowicy i mózgu
– Schizofrenia ma tez związek z TNF alfa – polimorfizmem
– Sugeruje sie aby używać IL-2 jako markera schizofreni lekoopornej
– Za pogorszenie funkcji poznawczych w schizofrenii odpowiada IL-6 i wysokie CRP
– Sugeruje się nierównowagę układu immunolgicznego – Th1 lub Th2 jak i również pobudzenie mikrogleju
– W schizofreni nie występuje lub jest osłabiona reakcja flush na niacynę, sugeruje się to jako test na schizofrenię (PD:problem z metylacją?)
– Takiego problemu nie ma u osób zdrowych
– Infekcja wirusem grypy w ciąży zwiększa ryzyko schizofreni u dziecka
– Przeciwciała przeciwko wirusowi grypy reagują krzyżowo z białkami neuronów płodu
– Wirus różyczki i toksoplazmoza w ciąży zwiększają ryzyko schizofreni
– Nadczynność dopaminergiczna może wystąpić już po podaniu RNA z zewnątrz
– Zwiększony poziom przeciwciał CMV, EBV, wir opryszczki i odry zauważono u schizofreników
– Toksoplazmoza i infekcja kiłą poza ciążą zwiększa ryzyko schizofrenii
– Podejrzewa się też wirusa Borna który powoduje nadczynność układu dopaminergicznego i zaburzenia behawioralne i poznawcze
– Psychotropy hamują IL-2, IL-6 i TNF alfa i zwiększają IL-10 (poza klazepiną)
– Blokery COX-2 pomagają oraz n-acetylocysteina(NAC)
– Cytokiny zapalne przyczyniają się do depresji, zwłaszcza IL-1
– Interferony syntetyczne doprowadzają do depresji
– W depresji zaburzona jest serotonina i jej transportery
– Epizody mani można zredukować/cofnąć poprzez wzrost IL-1
– W chorobach efektywnych podwyższone są miana ANA i ACA
– W depresji stwierdza się przeciwciała przeciwko serotoninie
– Przewlekła depresja może doprowadzić do Alzheimera
– W chorobach afektywnych 3x częściej występują przeciwciała przeciwko NMDA
– Wysoki poziom przeciwciał przeci gliadynie zwiększa ryzyko depresji
– anty-TPO jak wyżej
– W chorobie dwubiegunowej jest wzrost częstotliwości występowania przeciwko aTPO
– Zaburzenia kanałów potasowych związane jest z chorobami psychicznymi
– Wirus Borna może przyczyniać się do chorób afektywnych tak samo jak parowirus B19 (może też on wywoływać autoimmunologię tarczycy
– Lit działa dobrze na wirusa opryszczki
– Lit zwiększa produkcję immunoglobulin jak i NK (przy bardzo długim stosowaniu), zmniejsza IL-6 i wydzielanie kortyzolu

 

 

Post wydał Ci się wartościowy?a może po prostu mnie lubisz ;)?podziel się nim na Facebooku i go udostępnij!

Polub tego bloga na FB, gdzie znajdziesz też dodatkowe newsy, których tutaj nie publikuje https://www.facebook.com/zdrowiebeztajemnic

Obserwuj mnie na instagramie www.instagram.com/premyslaw84

Głosuj i wybieraj kolejne tematy – prawa strona bloga – zakładka „Ankieta”